Open Joodse Huizen-Huizen van Verzet in Groningen

Sjoel Bourtange

Sinds 2013 wordt in stad en provincie Groningen Open Joodse Huizen-Huizen van Verzet georganiseerd. Joodse oorlogsslachtoffers uit Groningen worden herdacht op de plek waar ze woonden en werkten. Ook worden verzetsverhalen gedeeld, de levensverhalen van mensen die in actie kwamen tegen onrecht en onderdrukking. Helaas is het in 2021 niet mogelijk om fysieke herdenkingsbijeenkomsten te organiseren en zal Open Joodse Huizen-Huizen van Verzet opnieuw online plaatsvinden.

Livestream vanuit Bourtange

Het Joods Cultureel Kwartier, de landelijke projectleider van Open Joodse Huizen-Huizen van Verzet verzorgt op 3 en 4 mei een programma van 13 livestreams in Nijmegen, Utrecht, Den Haag, Roermond, Amsterdam, Schoonhoven, Emmen, Winterswijk, Hoorn, en Deventer. Ook de provincie Groningen is vertegenwoordigd in dit programma. Wout van Bekkum, emeritus professor Midden-Oosten Studies, zal op 4 mei om 15:00 vanuit de synagoge in Bourtange een vertelling verzorgen over de families Sachs en Frank, die tweehonderd jaar deel uitmaakten van het Joodse leven in Westerwolde. Centraal in deze vertelling staat Siegfried Frank, die als voorzanger de diensten in de synagoge leidde. De vertelling van Wout van Bekkum is, net als de andere livestreams, te volgen via www.openjoodsehuizen.nl en via de Facebookverbinding kunnen live vragen gesteld worden. Naderhand zijn de livestreams ook via deze website terug te kijken.

Podcasts

In opdracht van Stichting Folkingestraat Synagoge en de Stichting Oorlogs- en Verzetscentrum Groningen zijn voor Open Joodse Huizen-Huizen van Verzet podcasts gemaakt, waarin de levensverhalen van Joodse Groningers en verzetsmensen worden verteld. Deze podcasts zijn te beluisteren via SoundCloud en de websites van Synagoge Groningen en OVCG. Het verhaal van de huisarts Elie Cohen wordt verteld aan de hand van zijn eigen herinneringen. In tegenstelling tot Cohen, overleefde verzetsman Luppo Stek uit het Oost-Groningse Drieborg de oorlog niet. In deze podcast staat het communistische verzet centraal, waarvoor Stek een belangrijke rol vervulde.

Jaap Meijer en Winschoten

Vanuit Winschoten wordt op 4 mei een speciale uitzending uitgezonden via RTV-GO!. In samenwerking met het Cultuurhistorisch Centrum Oldambt vertelt stadsgids Koos Akkerman vanuit het vroegere rabbinaatshuis over Saul van Messel, pseudoniem van Jaap Meijer. Het verhaal van Koos is om 19:00 uur te volgen via de lokale zender RTV-GO!. De uitzending is op 4 mei ook online te bekijken via https://www.rtvgo.nl/live-tv.

Open Joodse Huizen-Huizen van Verzet wordt in Groningen georganiseerd door de Stichting Folkingestraat Synagoge en het Oorlogs- en Verzetscentrum Groningen, met ondersteuning van het Joods Cultureel Kwartier naar een idee van Denise Citroen. In Oldambt wordt het project georganiseerd door het Cultuurhistorisch Centrum Oldambt.

Het MOW lanceert MOW Jong! Werkplaats

Nieuws van het MOW Bellingwolde

Website: www.hetmow.nl/werkplaats

MOW Jong! Werkplaats, Amoeba ontwerp

Samenvatting:

Vanaf deze week vind je op de website van het MOW I Museum Westerwolde in Bellingwolde workshops voor kinderen.

Over MOW Jong! Werkplaats

Het MOW houdt van zijn jonge bezoekers. Normaal gesproken kun je als kind bij elke tentoonstelling je eigen route volgen en regelmatig zijn er speciale workshops voor jeugd.

Met de lancering van MOW Jong! Werkplaats wil het museum ook in deze tijden van thuiszitten in contact blijven en cultuur bieden aan jonge nieuwsgierigen. Op de speciale webpagina vind je een aantal workshops die thuis makkelijk door en met kinderen te doen zijn.

Wat is er te doen?

De workshops sluiten aan bij het museum en bij de regio. Ze dagen kinderen bijvoorbeeld uit om met eigen ogen naar het landschap van Groningen te kijken of na te denken over materieel en immaterieel erfgoed. Ook de duisternis als uniek plattelandsverschijnsel is een thema dat voorbij komt en tot de verbeelding spreekt.

 

De activiteiten prikkelen de fantasie en stellen vragen waarop kinderen zelf een antwoord mogen bedenken. Die benadering past het MOW, dat zijn bezoekers liever verrast dan een kant en klaar verhaal presenteert.

De workshops zijn aantrekkelijk vorm gegeven en eenvoudig van opzet. Je kunt ze kosteloos downloaden en eventueel uitprinten. De uitvoering is verder schermloos, vanuit het idee dat jonge mensen tegenwoordig genoeg tijd achter de computer, laptop of tablet doorbrengen en juist fysiek actief willen zijn.

De activiteiten zijn geschikt voor kinderen vanaf ongeveer 6 jaar. Jonge kinderen doen ze met enige begeleiding, vanaf ongeveer 10 jaar kunnen kinderen zelfstandig aan de slag. Deze eerste serie workshops is een begin, uitbreiding volgt in de loop van dit j aar.

Over het MOW

Daar waar het weidse Oldambt het romantische Westerwolde ontmoet, vind je het MOW, een modern en eigenzinnig museum, met steeds weer nieuwe tentoonstellingen.

Aaltje’s Stee


21 maart a.s. wordt in Smeerling het boek over Aaltje, de website Aaltjesstee en de Aaltje wandelroute gepresenteerd. Het project werd begeleid door een werkgroep bestaande uit: Jan Bessembinders en Jan Huiges (Stichting Smeerling-Metbroek), Jeroen Kuipers (Boswachter in Smeerling/Natuurmonumenten), Frits van Kouwenhove, Kineke Kuper en Geert Volders (Historische Vereniging Westerwolde), Hanne Wilzing (initiatiefnemer) en Marten Fokkens die de website heeft verzorgd.
Alle informatie over het Aaltje project kunt u vinden op de website:
www.aaltjesstee.nl

Verhalencafés over Joodse gemeenschap in Duits-Groningse grensregio

Stichting Folkingestraat Synagoge en De Verhalen van Groningen organiseren binnenkort een tweetal bijzondere Verhalencafés over de Joodse gemeenschap in de Duits-Groningse grensregio. Deze Verhalencafés vinden plaats in Winschoten en Groningen. Op beide avonden geeft een spreker een inleiding op het thema. Daarna is er voor de aanwezigen ruimte om verhalen uit te wisselen en herinneringen te delen. Meer informatie over deze Verhalencafés leest u hier. We nodigen u van harte uit voor (één van) deze Verhalencafés. Zou u ons via de hier boven vermelde link willen laten weten of u aanwezig kunt zijn?

Uitnodiging ledenbijeenkomst

Magnuskerk te Bellingwolde (Foto’s Geert Volders)


Geachte leden en andere belangstellenden,

Graag willen wij u uitnodigen voor de eerstvolgende ledenbijeenkomst van de Historische Vereniging Westerwolde op zaterdag 14 december a.s. in leerhuis en vergadercentrum Het Karspel, (Hoofdweg 225) te Bellingwolde. Deze ledenbijeenkomst wordt mede mogelijk gemaakt door de Stichting Groningen Orgelland. De bijeenkomst begint om 13.30 uur.
Het bestuur stelt het volgende programma voor:

  1. Opening door de voorzitter.
  2. Vaststelling van de agenda.
  3. Ingekomen stukken en mededelingen, door de secretaris en de penningmeester.
    H. Opheikens: Grensoverschrijdende vluchtroutes 1933 – 1945
  4. Voordracht door dhr. Kees Kugel, oud-bestuurslid van de Stichting Groningen Orgelland (SGO). In 2019 is het 300 jaar geleden dat orgelbouwer Arp Schnitger(1648-1719) stierf en het is tevens het jaar waarin Stichting Groningen Orgelland 50 jaar bestaat.. De herdenking van Schnitgers 250e sterfdag in 1969 was juist aanleiding voor de oprichting van Stichting Groningen Orgelland. In 1969 verzamelden zich in de Der Aa-kerk liefhebbers en internationale deskundigen op het gebied van orgels, muziek en cultureel erfgoed om te praten over die unieke schat die verstopt lag in de oude kerken van de provincie Groningen: de historische orgels waarvan sommige meer dan 400 jaar oud waren. Veel van deze orgels lagen er vergeten en verwaarloosd bij en dat moest veranderen. De Stichting Groningen Orgelland ging voortvarend aan de slag om de orgels te redden en weer in oude glorie te herstellen. Nu, 50 jaar later, zijn de meeste orgels gerestaureerd en staan er weer uitstekend bij. Kugel zal vertellen over het leven, de carrière en het succes van de orgelbouwer Schnitger: een wereldberoemd orgelbouwer die zijn stempel drukte op het Groninger orgellandschap.

    Magnuskerk te Bellingwolde cartouche voor het orgel. (Foto’s Geert Volders)

  5. Pauze in Het Karspel. Vervolg van de vergadering in de Magnuskerk.
  6. Voordracht door de heren Jochem G. Abbes en Jan S.A. Huizing. In 1797 werd de Magnuskerk verrijkt met een nieuw orgel, gebouwd door het duo H.H. Freytag en F.C. Snitger. Orgelmaker Frans Casper Snitger jr. draagt wel een heel bekende naam, namelijk de naam van zijn grootvader Arp Schnitger (de ‘ch’ verdween later). Abbes en Huizing gaan in op de achtergronden rondom de bouw van het orgel. Voor het onlangs gerestaureerde orgel prijkt een ‘cartouche’ waarop de namen vermeld zijn van de predikanten en kerkvoogden in 1797. Dankzij de kerkelijke archieven is te reconstrueren hoe het orgel gefinancierd werd, maar ook hoe de kerkelijke gemeente in 1797 functioneerde en wie deze kerkbestuurders waren.
  7. Orgelspel verzorgd door de heer Pieter Pilon.

Het Snitger-Freytag orgel in de Magnuskerk van Bellingwolde. (Foto: Dennis Wubs, Wikimedia Commons)

Pieter Pilon kreeg orgellessen van Piet Wiersma en studeerde vervolgens orgel aan het nu Noord Nederlands Conservatorium in Groningen bij Wim van Beek en piano bij Jan Marisse Huizing. Kerkmuziek studeerde hij aan het koninklijk Conservatorium in Den Haag bij resp. Christiaan Winter en Jos van der Kooy. Hij verdiepte zich in liedbegeleiding (piano) bij Tan Crone. In 1988 behaalde hij voor orgel het einddiploma Uitvoerend Musicus met onderscheiding. Na het eindexamen piano volgden er lessen(onder meer improvisatie) bij Albert de Klerk. Hij werd prijswinnaar van het Nationale Orgelimprovisatieconcours (1992) in Bolsward. Pilon is organist van het befaamde Lohman-orgel in Farmsum.

Sluiting van de vergadering.

Het bestuur hoopt weer velen van u op 14 december te mogen begroeten. Neemt u gerust een gast mee!

Met vriendelijke groet,

namens het bestuur,

Kuper-Dijkmeijer, secretaris

Wijziging lezing MOW-HVW 19 november – avond gaat gewoon door

Door ziekte komt de lezing van Jeroen Wiersma te vervallen. Omdat we twee sprekers hadden gaat de avond gaat echter gewoon door. Het museum neemt contact op met de mensen die zich hebben aangemeld. Mogelijk bieden wij de lezing in een later stadium opnieuw aan. 

Henny Groenendijk I “Droge en natte archeologie in Westerwolde”.

Bij archeologen staat Westerwolde hoog aangeschreven. In de eerste helft van de vorige eeuw verrichtte Albert Egges van Giffen baanbrekend archeologisch onderzoek, onder andere in Wessinghuizen en Laudermarke. Bijna een eeuw na Van Giffens werk zijn de inzichten op de bewoningsgeschiedenis veranderd. Voormalig provinciaal archeoloog Henny Groenendijk toont aan waarom we de focus moeten verleggen van de droge archeologie op de essen naar de natte archeologie in de beekdalen.

Prof. dr. Henny Groenendijk is medeauteur van de landschapsbiografie Westerwolde en werkt onder meer als bijzonder hoogleraar Archeologie en maatschappij aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Café van de Vrijheid reist door de provincie Groningen

In de maand november organiseren De Verhalen van Groningen, Biblionet Groningen en VRIJDAG Advies in iedere Groninger gemeente een Café van de Vrijheid. Tijdens deze bijeenkomsten, die gepresenteerd worden door Marcel Nieuwenweg, halen we verhalen op over de Tweede Wereldoorlog en zoeken we Groningers die verhalen uit hun regio op een eigen manier willen doorvertellen. Op  14 november is iedereen van harte welkom in de Bibliotheek Ter Apel van 19.30 – 21.00 uur.

 75 verhalen

De provincie Groningen viert en herdenkt volgend jaar 75 jaar Vrijheid met een groots opgezet provinciaal programma. De Verhalen van Groningen heeft van de provincie de opdracht gekregen het verhaal van de Tweede Wereldoorlog in Groningen te vertellen aan de hand van 75 ‘iconische’ verhalen uit alle Groninger gemeenten.

Een redactieraad bestaande uit Tweede Wereldoorlog-experts maakt de selectie eind november definitief.

Deze verhalen willen we graag op allerlei verschillende manieren laten doorvertellen. We zoeken kunstenaars, culturele instellingen, scholen, 4/5 mei comités, historische verenigingen en andere (lokale) organisaties die deze verhalen op hun eigen manier willen verbeelden. Dat kan bijvoorbeeld in de vorm van een gedicht,  theater, muziek, beeldende kunst, exposities of routes.

Café van de Vrijheid

In november 2019 wordt in iedere gemeente een Café van de Vrijheid georganiseerd, waar de verhalen uit de regio besproken worden. Daarbij is er ruimte voor wijzigingen of aanvullingen. Vervolgens willen we deze lokale verhalen koppelen aan makers en organisatoren. De verhalen kunnen vertaald worden in allerlei culturele producten.

Daarnaast wordt tijdens deze bijeenkomsten informatie verstrekt over het  provinciale programma en worden (reeds in gang gezette) lokale initiatieven in het kader van 75 jaar Vrijheid geïnventariseerd. Bovendien zijn we voor het NIOD-project De Tweede Wereldoorlog in 100 Foto’s op zoek naar bijzonder fotomateriaal uit de Tweede Wereldoorlog. Heb je een foto uit die tijd? Neem deze dan mee naar een Café van de Vrijheid. Kunt je niet aanwezig zijn maar wil je de foto wel delen? Dan kun je een scan sturen naar info@deverhalenvangroningen.nl.

Praktische informatie

Lijkt het je leuk om met één van de verhalen uit jouw regio aan de slag te gaan? Of maak of organiseer je al iets in het kader van 75 Jaar Vrijheid? Heb je interessante verhalen te delen? Wil je meer weten over het provinciale programma? Je bent van harte welkom! We gaan graag met je in gesprek. De Cafés van de Vrijheid vinden plaats in bibliotheken. Voor muzikale omlijsting en een hapje en een drankje wordt gezorgd. Deelname is gratis. Opgeven kan via www.deverhalenvangroningen.nl/cafesvandevrijheid. Andere Café’s  van de Vrijheid zijn in: Appingedam, Oude Pekela, Leek, Spijk, Finsterwolde, Hoogezand, Haren, Loppersum

Historische Avonden 2019 – 5,12 en 19 november in het MOW in Bellingwolde

Over de reeks

De Historische Vereniging Westerwolde en het MOW bieden deze novembermaand opnieuw een boeiende lezingenreeks onder de titel ‘Historische Avonden’. In vier verschillende lezingen verdeeld over drie avonden staat de historie van het Westerwoldse landschap centraal.

In de winter van 2020 en 2021 verschijnt de landschapsbiografie van Westerwolde. Deze biografie brengt de gelaagdheid en diversiteit van de bijzondere cultuurlandschappen van Westerwolde in beeld. De Historische Avonden lopen hierop vooruit en zoomen in op verschillende aspecten van de landschapsgeschiedenis van deze regio.

Sprekers zijn Jochem Abbes, Henny Groenendijk, Geert Volders en Jeroen Wiersma, allen verbonden aan de biografie.

Jenny Wildeman Luppens, bekend van haar vaak historisch getinte blog wildebloumkes.nl introduceert de sprekers.

De collectieregistrator van het museum, Iris Companjen, is bij elke lezing aanwezig. Geïnteresseerden in de collectie van het MOW kunnen bij haar terecht.

De lezingenreeks sluit naadloos aan bij de dan in het museum lopende wisselexposities. In de kleinere expo ‘Veldwerk’ verkennen drie fotografen elk op eigen wijze het Groninger landschap. Dit landschap is eveneens een grondthema in de gevarieerde hoofdtentoonstelling ‘Denkend aan Groningen’.

Praktische info

Elke lezing start om 20 uur, met na drie kwartier een pauze. Je kunt vanaf 19.30 uur in het museum terecht. De toegang bedraagt € 5,00 inclusief entree museum en een kopje koffie of thee.

Van plan om alle lezingen te bezoeken? Koop een strippenkaart! Verkrijgbaar bij de balie vanaf de eerste lezing voor € 11,50 voor 3 lezingen (€ 3,50 korting)

Leden van de Historische Vereniging Westerwolde betalen slechts €4,00 per lezing of € 10,00 voor een strippenkaart van 3 lezingen.

Aanmelden nodig!

De lezingen vinden plaats in de Bruckmanzaal, vanwege een betere akoestiek. Helaas is de ruimte hier beperkt. Meld je aan en verzeker je van een plekje. Dit kan via de telefoon, aan de balie van het museum of door een e-mail te verzenden.

0597 – 531 509 | info@museumdeoudewolden.nl

Overzicht lezingen

5 november | Jochem Abbes

Westerwolde, ‘een kerk van ongekloven hout’

2 x 45 minuten

Eind 19e eeuw schreef de Bellingwolder hoofdonderwijzer Tjeert Velt een gedicht over Westerwolde, dat nadat men het in 1890 op muziek zette, al snel uitgroeide tot het Westerwoldse volkslied. Meester Velt ervoer de monumentale eiken van Westerwolde als een ‘kerk van ongekloven hout’. Hij doelde op de indrukwekkende natuur als religieuze ervaring. Velt was hierin geen unicum. Al eeuwenlang ervaren mensen het goddelijke in de natuur. Ook in Westerwolde had het leven in de nog ongerepte – en als groots, ruig en onvoorspelbaar ervaren – natuur een sterk religieuze dimensie. Abbes toont aan de hand van voorbeelden uit de afgelopen duizend jaar hoe geloof en bijgeloof, christendom en heidendom een (grote) rol in het alledaagse leven speelden.

 drs. Jochem Abbes is projectleider van de landschapbiografie Westerwolde en werkt voor de Gemeente Westerwolde.

12 november | Geert Volders

Grenzen: lijnen en kronkels in het Westerwoldse landschap

2 x 45 minuten

Natuurlijke barrières zoals een rivier, een moeras of een heuvel vormden in het oude Westerwolde herkenningspunten voor een (vage) grens. In de loop der eeuwen kwamen daar kunstmatige grenzen bij, bedoeld om bestuurlijke eenheden te scheiden. Dit waren kaarsrechte lijnen, gemarkeerd door sloten, palen of keien. Zoals overal leidden verschillende opvattingen over de loop van een grens ook in Westerwolde tot conflict. Volders laat zien hoe grensconflicten hun sporen nalieten in het landschap, welke betekenis deze lijnen en kronkels hadden, maar bovenal hoe ze getuigen zijn van de rijke cultuurhistorie van Westerwolde.

Geert Volders MA is kernredacteur van de landschapsbiografie Westerwolde en werkt als algemeen manager bij Synagoge Groningen.

19 november | dubbellezing van Jeroen Wiersma en Henny Groenendijk

45 minuten per lezing

Jeroen Wiersma

Van natuur naar natuur en wat daar tussenin gebeurde

Westerwolde is één of twee eeuwen voor het begin van de jaartelling door de prehistorische bewoners verlaten en bleef dat de volgende 700 jaar. In die tijd moet het landschap zijn veranderd in een uitgestrekte wildernis. Rond 600 trokken nieuwe kolonisten echter weer het gebied in. In de daaropvolgende eeuwen vormden zij het natuurlijke landschap stukje bij beetje om tot een agrarisch cultuurlandschap. De realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur in de afgelopen drie decennia maakte langs grote delen van het beekdal van de Ruiten A weer ruimte voor natuur.

Jeroen Wiersma MA is medeauteur van de landschapsbiografie Westerwolde en werkt voor het Kenniscentrum Landschap, verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen.

 Henny Groenendijk

Droge en natte archeologie in Westerwolde

Bij archeologen staat Westerwolde hoog aangeschreven. In de eerste helft van de vorige eeuw verrichtte Albert Egges van Giffen baanbrekend archeologisch onderzoek, onder andere in Wessinghuizen en Laudermarke. Bijna een eeuw na Van Giffens werk zijn de inzichten op de bewoningsgeschiedenis veranderd. Voormalig provinciaal archeoloog Henny Groenendijk toont aan waarom we de focus moeten verleggen van de droge archeologie op de essen naar de natte archeologie in de beekdalen.

Prof. dr. Henny Groenendijk is medeauteur van de landschapsbiografie Westerwolde en werkt onder meer als bijzonder hoogleraar Archeologie en maatschappij aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Liever de folder lezen? Klik dan hier: FolderHistorischeAvonden2019