Bericht voor onze leden

Vlagtwedde, 6 mei 2024

Betreft: Uitnodiging avondexcursie 16 mei a.s.

Geachte leden van de vereniging,
Naar aanleiding van de Algemene Ledenvergadering in Onstwedde van 16 maart jl., toen de aanwezigen het bestuur verzochten om een extra activiteit, heeft het bestuur nagedacht over een invulling hiervan. Op de suggestie van de voorzitter om eens wat vaker kennis te nemen van de geschiedenis van de Duitse grensregio (het Eemsland en Oost-Friesland) werd instemmend gereageerd. Daarom wil het bestuur u hierbij uitnodigen voor een avondbijeenkomst op donderdag 16 mei a.s. in het Landwirtschaftsmuseumte Rhede (Ems). Het adres van het museum is: Emsstraße 15.

Het landbouwmuseum te Rhede is gevestigd in een gerestaureerde boerderij en is in de jaren 1991-1995 tot stand gekomen. Het museum vertelt het verhaal van de landbouwgeschiedenis van het dorp en de streek uit de periode 1850-1950. In de grote schuur (met een dekbalkgebint) worden landbouwwerktuigen en gereedschappen tentoongesteld en vindt men een reconstructie van het interieur van een arbeiderswoning. In vijf afdelingen worden de volgende aspecten van de landbouw getoond: de grondbewerking, de graanoogst, het hooien, de dierhouderij en de melkveehouderij. Het museum geeft een beeld van de oude landbouwsamenleving met het vele en soms zware werk dat daarbij hoorde.

Programma

19.30 u.: Ontvangst in het museum. Welkomstwoord.

19.40 u.: Eerste helft van de rondleiding (gesplitst)

20.15 u.: “Kaffee mit Kuchen”

21.00 u.: Tweede helft van de rondleiding (gesplitst)

21.30 u.: Gezamenlijke afsluiting.

            Een aantal praktische zaken:

– U gaat met eigen vervoer naar Rhede;

– Eigen bijdrage: € 7,50: U kunt zich voor deze excursie aanmelden door het bedrag (per deelnemer) over te maken op rekening van de Historische Vereniging Westerwolde NL80RABO0358606063.

(graag voor 15 mei)Vermeld bij uw betaling s.v.p. uw naam en adres; dan weet de penningmeester wie zich heeft opgegeven. U ontvangt dan per e-mail een bevestiging van deelname.

We hopen velen van u te zien op 16 mei in Rhede; graag tot dan!

Met vriendelijke groet,

Namens het bestuur,                                                                 K. Kuper-Dijkmeijer, secr.

Geachte leden en andere belangstellenden,

Graag willen wij u uitnodigen voor de eerstvolgende ledenbijeenkomst van de Historische Vereniging Westerwolde op zaterdag 16 december a.s. in  gebouw “’t Kruispunt”,  Beatrixstraat 13 te Vlagtwedde. Aanvang: 13.30 uur.

Het bestuur stelt het volgende programma voor:

1. Opening, door de voorzitter.
2. Vaststelling van de agenda.
3. Ingekomen stukken en mededelingen, door de secretaris en de penningmeester
4. Rondvraag/w.v.t.t.k.
5. Het inhoudelijke deel van de bijeenkomst:
   Westerwolders en de Drentse Koloniën van Weldadigheid
   Een lezing door dhr. Wil Schackmann
   Tientallen beter gesitueerde inwoners van Westerwolde leggen in 1818 een stuiver per week opzij om de stichting van de koloniën van weldadigheid mogelijk te maken. Na de oprichting van Frederiksoord, Wilhelminaoord en Willemsoord volgen het bedelaarsgesticht de Ommerschans en de kolonie Veenhuizen. Daar zal de armen geleerd worden om met het werk van hun eigen handen de kost te winnen. En zo zal de armoede de wereld uit geholpen worden, te beginnen uit Nederland.
   Bijvoorbeeld Hendrik Puper, zoon van de onderwijzer van Bourtange, vertrekt met zijn gezin daar naartoe om een nieuw bestaan op te bouwen. Maar werkt het? Worden de kolonisten welvarend en wordt de armoede opgelost?
   Wil Schackmann heeft vier boeken geschreven over de Koloniën van Weldadigheid en weet met tal van anekdotes het leven in de koloniën heel dichtbij te brengen.
   Pauze.

6. Voortzetting van de lezing
7. Sluiting van de vergadering.

Het bestuur hoopt weer velen van u op 16 december te mogen begroeten. Neemt u gerust een gast mee!

Met vriendelijke groet,

namens het bestuur,
K. Kuper-Dijkmeijer, secretaris HVW

Op zaterdag 21 oktober ontvangen we u graag op de inloopmiddag die wij houden in SHC De Oude Stelmakerij in Sellingen. We organiseren deze middag tussen 13.00 en 16.00 uur een kleine boekenmarkt waarbij afgeschreven boeken en tijdschriften uit onze collectie te koop worden aangeboden.
Bovendien is mevrouw Anneke Zwanenburg van De boekenzolder/boekwinkeltjes aanwezig met een selectie van haar 2^ehandsboeken aanbod.
Ook kunt u de expositie in de Oude Stelmakerij bekijken. En u kunt een kijkje nemen in ons archief dat boven in De Oude Stelmakerij gehuisvest is.

Geachte leden en andere belangstellenden,

Graag willen wij uitnodigen voor de eerstvolgende ledenbijeenkomst van de Historische Vereniging Westerwolde op zaterdag 14 oktober a.s. in gebouw “De Regenboog”, Dr. Bekenkampstraat 42 in Ter Apel. Aanvang: 13.30 uur.

Het bestuur stelt het volgende programma voor:

1. Opening, door de voorzitter.
2. Vaststelling van de agenda.
3. Ingekomen stukken en mededelingen, door de secretaris en de penningmeester
4. Rondvraag/w.v.t.t.k.

5. Het inhoudelijke deel van de bijeenkomst:
   Een lezing door Eppo van Koldam met als titel ‘De twee levens van Erna de Jonge’.
   Van Koldam publiceert met grote regelmaat over de historie van Haren (Gn). Soms dwingt zo’n publicatie tot onderzoek ver over de gemeentegrenzen heen. Dat was het geval bij de naspeuringen naar het leven van de Joodse onderduikster Erna de Jonge. Het eerste deel van haar leven in Weener in Duitsland werd gekenmerkt door de moord op haar vader, maar was nog redelijk eenvoudig in beeld te brengen. Na haar onderduik vanuit Haren bleek het lastig haar levensdraad weer op te pakken. Uiteindelijk lukte dat en het spoor leidde naar Ter Apel en vandaar naar Stockton in de USA. In Ter Apel was Erna de Jonge een aantal jaren huisdame bij de gebroeders Hesse op het adres Hoofdstraat 10. In zijn lezing zal Eppo van Koldam vooral verslag doen van de loop van zijn onderzoek naar de ‘Twee levens van Erna de Jonge’. Tijdens een lezing in Haren wist een toehoorder nog interessante aanvullende gegevens te vermelden. Zal dat in Ter Apel ook zo zijn?

Deze foto komt uit het boek van Albert Buursma over Wilke Roelf Hesse (1894-1987). In dit boek luidt het onderschrift “In de tuin achter de villa aan de Hoofdstraat, v.l.n.r. Roelf Hesse, Erna de Jonge, Wilke Roelf Hesse en Geertruida Hahn (?) (11 januari 1947)”. Dat onderschrift klopt volgens Van Koldam niet. Hij houdt het er op dat Erna helemaal rechts staat, maar wie is dan de oudere dam in het midden? Daar zal Van Koldam tijdens de lezing uiteraard op terug komen.

6. Pauze
7. Voortzetting van de lezing door Eppo van Koldam.
8. Sluiting van de vergadering.

Het bestuur hoopt weer velen van u op 14 oktober te mogen begroeten. Neemt u gerust een gast mee!

Geachte leden van de vereniging,

Hierbij nodigt het bestuur u uit om deel te nemen aan de jaarlijkse excursie, die deze keer naar het graafschap Bentheim voert. Het eerste deel van de excursie staat in het teken van een bezoek aan Klooster Frenswegen vlak bij Nordhorn.

Het fraaie gebouwencomplex werd in 1394 gesticht door de Augustijner Koorheren met de Moderne Devotie als geestelijke achtergrond. Als onderdeel van de Windesheimer Congregatie maakte het klooster in de 15^e eeuw een bloei door. Na de Reformatie in het graafschap Bentheim werd het klooster in de jaren na de Vrede van Münster opnieuw katholiek en werd zeer bevorderd door bisschop Christoph Bernhard von Galen. In de Franse tijd (1803) geseculariseerd, kwam het in de jaren daarna in handen van het vorstenhuis van Bentheim en Steinfurt. Sinds 1974 functioneert het klooster als een oecumenische ontmoetingscentrum. De rijke geschiedenis van het klooster en de fraaie omgeving maken klooster Frenswegen tot één van de cultuurhistorische hoogtepunten in de regio.

Het tweede deel van de excursie ligt qua thematiek enigszins in het verlengde van onze bijeenkomst op 17 juni in Nieuweschans: de nasleep van de Tweede Munsterse Oorlog (Rampjaar) in de jaren 1673-74 in Nordhorn en omgeving, waar de laatste oorlogsschermutselingen tussen de troepen van “Bommen Berend” en Rabenhaupt hebben plaatsgevonden. We doen dat aan de hand van het oorlogsverslag van de Bourtanger kapitein Gajus van Jeltinga (1632-1695) over de jaren 1672-1674.

Nadat de Engelsen op 19 februari 1674 de Vrede van Westminster tekenen, gaf Bernhard von Galen het nog niet op. In maart van dat jaar vielen de Munsterse troepen via het Bourtanger Moor Westerwolde binnen en stroopten de omgeving van Winschoten af. Voor Westerwolde ‘was geen contributie betaald’ en dat betekende een vrijbrief voor plunderingen. Op 21 maart vielen opnieuw Munsterse troepen vanaf Sustrum over het ijs van het Bourtanger Moor Westerwolde binnen, grote paniek en chaos onder de bevolking veroorzakend. Carel Rabenhaupt kreeg toestemming van veldmaarschalk Johan Maurits van Nassau om ‘de vyandt afbreuk te doen’.

Eind maart viel Rabenhaupt met Groningse en Friese troepen het graafschap Bentheim binnen in de richting het prinsbisdom. Bij Veldhausen werd het hoofdkwartier opgeslagen en onder leiding van overste Kingma werd Nordhorn ingenomen om het Munsterse leger tot een tegenaanval te verleiden. Ondertussen trokken soldaten van het Bourtanger garnizoen rovend en plunderend door het gebied. Het Munsterse leger viel vervolgens Nordhorn aan, leverde slag met de Groningers en verschansten zich rond de Oude Kerk in het centrum. Op 5 april sloegen de troepen van Rabenhaupt en Kingma terug, waarbij ritmeester Melle Broersma sneuvelde in de strijd. Na een derde aanval van de Staatse troepen op Nordhorn trokken de Munstersen zich terug op Brandlecht, waarna Rabenhaupt bevel gaf om Neuenhaus in te nemen.

Nadat Rabenhaupt Neuenhaus had ingenomen, speelde het Munsterse leger op in Oostmarsum, Gramsbergen en de Ommerschans. In de schermutselingen daarna joeg het Munsterse leger onder generaal Nagel de Staatsen op en werd een legeronderdeel onder leiding Van Eybergen omsingeld en ten noorden van Veldhausen vernietigend verslagen (bij de “Bischofspool”). Deze fatale klap voor de Staatsen betekende tevens de laatste stuiptrekking van het Munsterse leger. Na de ‘Slag bij Veldhausen’ moest Christoph Bernhard van Galen onder grote druk op 22 april 1674 de Vrede van Keulen ondertekenen.

Programma

8.30  uur          Vertrek vanuit Onstwedde (parkeerterrein naast de Hervormde Kerk) naar Nordhorn
10.00 uur         Kaffee und Kuchen bij Gaststätte Weernink.
11.00 uur          Aankomst bij Klooster Frenswegen.  Welkom, presentatie en bezichtiging.
12.30 uur         Vertrek naar het centrum van Nordhorn. Vanaf plm. 13.00 uur: vrij te besteden middagpauze in het centrum.


15.00 uur         Verzamelen voor de Oude Kerk aan de Markt (Lingenerstraße 9). Bezichtiging van de kerk en uitleg over de strijd om Nordhorn rond 5 april 1674.

15.45 uur         Vertrek vanuit Nordhorn. Via een toeristische route langs de Brandlechter Heide (Tillenberge) naar Veldhausen. Onderweg kleine wandelingen naar historische locaties, o.a. het “Hollandschen Karkhoff”, het massagraf van de Groningse troepen bij Veldhausen. Via Brandlecht-Veldhausen-Emlichheim naar Emmen.

18.00 uur         In Emmen het diner: Het Wapen van Emmen.
Aansluitend vertrek naar Onstwedde.
± 20.30 u.         Aankomst in Onstwedde.

 U kunt zich vóór 8 september aanmelden voor de reis. De prijs bedraagt € 65,00 per persoon (inclusief busvervoer en maaltijden). U kunt zich voor de excursie aanmelden door het bedrag (per deelnemer) over te maken op rekening van de Historische Vereniging Westerwolde:

IBAN NL80RABO0358606063.

Vermeld bij uw betaling s.v.p. uw naam en adres; dan weet de penningmeester wie zich heeft opgegeven. U ontvangt dan per e-mail een bevestiging van deelname.
(graag bij de secretaris doorgeven als een vegetarische maaltijd gewenst is, ook vóór de 8^e!)
Wanneer er te veel aanmeldingen zijn (maximaal 50) wordt de betaling teruggestort. Zodra alle beschikbare plaatsen zijn gereserveerd, wordt dit gemeld op de website van de vereniging.

Met vriendelijke groet,

Kineke Kuper-Dijkmeijer, secr
Venneweg 15
9541 XN  VLAGTWEDDE
Tel. 06-23144499
E-mail: secretaris-hvw@kpnmail.nl

(Kineke) Kuper-Dijkmeijer, secretaris
Venneweg 15
9541 XN VLAGTWEDDE
Tel.: 06-23144499
E-mail: secretaris-hvw@kpnmail.nl
Betreft: Uitnodiging ledenbijeenkomst

Geachte leden en andere belangstellenden,

Graag willen wij uitnodigen voor de eerstvolgende ledenbijeenkomst van de Historische Vereniging Westerwolde op zaterdag 17 juni a.s. in de Garnizoenskerk van Bad Nieuweschans. Kerkstraat 9693 EP. De bijeenkomst begint om 13.30 uur.

Het bestuur stelt het volgende programma voor:

1. Opening, door de voorzitter.
2. Vaststelling van de agenda.
3. Ingekomen stukken en mededelingen, door de secretaris en de penningmeester.
4. Rondvraag/w.v.t.t.k.

5. Korte toelichting op de fraaie historische garnizoenskerk uit 1751.
6. Het inhoudelijke deel van de bijeenkomst staat in het teken van:

350 jaar verovering van Nieuweschans (1673-2023)

Vorig jaar is uitgebreid stilgestaan bij het Rampjaar 1672 en – in onze provincie – het roemruchte Gronings Ontzet op 28 augustus van dat jaar. De junivergadering van onze vereniging in 2022 vond daarom plaats in Bourtange, waar we het standhouden van de vesting en de heldhaftige rol van commandeur Bernhard Johann van Prott centraal hebben gesteld. Men zou denken dat het Rampjaar na Gronings Ontzet met een sisser afliep, maar dat was niet het geval! Het standhouden van Groningen was weliswaar een zeer positieve wending in de oorlog, maar de Munstersen zouden nog de gehele winter en het voorjaar van 1673 in Oost-Groningen huishouden. Met name Nieuweschans – destijds de Langackerschans geheten – bleef nog maandenlang een bolwerk van de Munstersen. In het voorjaar opende graaf Johan Maurits van Nassau de aanval op het oosten van de provincie en in juni wist Rabenhaupt de Boneschans in te nemen. Na een beleg van enkele weken en een paar mislukte pogingen tot ontzet, lukte het op 22 juli om Nieuweschans te veroveren. Het laatste bolwerk van de Munstersen was daarmee gevallen! Nog was het niet rustig, want in de winter van 1673-1674 drongen de Munstersen over de bevroren moerassen bij Bourtange opnieuw in Westerwolde door en trokken stropend rond. Het zou de prinsbisschop van Munster niet meer baten want op 2 april 1674 moest hij de Vrede van Keulen ondertekenen.

7. Vanwege ziekte van de beoogde spreker zullen onze bestuursleden Jochem Abbes en Jan Huizing de honneurs waarnemen en ingaan op:
8. a) alle verwikkelingen in Oost-Groningen in de periode eind 1672 – begin 1674 en b) op enkele bijzondere aspecten m.b.t. de belegering en de inname van Nieuweschans op 22 juli 1673. In zekere zin een vervolg op de bijeenkomst van 18 juni 2022 in Bourtange: “Rampjaar deel II”.
9. Sluiting van de vergadering.

Het bestuur hoopt weer velen van u op 17 juni te mogen begroeten. Neemt u gerust een gast mee!

Met vriendelijke groet,

namens het bestuur,  K. Kuper-Dijkmeijer, secretaris HVW

Geachte leden van de vereniging,

Bij deze willen we u uitnodigen voor een extra excursie op donderdag 25 mei a.s. naar de Evangelisch Lutherse Kerk te Nieuwe Pekela. Aanvang: 19.00 u. We zijn deze avond te gast van de Stichting Luthers Erfgoed Pekela. 

 Aanleiding

De najaarsexcursie van 17 september 2022 bracht ons naar Amsterdam waar het Lutherse erfgoed van de hoofdstad centraal stond. We bezochten onder andere het nieuwe Luther Museum Amsterdam in het imposante voormalige Evangelisch-Lutherse Diaconie Oude Mannen- en Vrouwenhuis (de ‘Wittenberg’) uit 1772 en de Oude Lutherse Kerk (1633) aan het Spui. We bezochten het Luthers erfgoed in de hoofdstad in herinnering aan de wonderlijke geschiedenis van de Lutherse kerk op Winschoterzijl, die in 1693 met toestemming van koning-stadhouder Willem III op de “vrije grond” van Westerwolde kon worden gebouwd. Deze kerk was de “moederkerk” van de Lutheranen van Winschoten en de Pekela’s, waar in 1753 een nieuwe kerk werd gebouwd. We zullen horen over de geschiedenis van de Oost-Groninger Lutheranen; hun herkomst, hun positie in de samenleving en het kerkelijke leven. In Pekela’s kerk zullen we merken dat de Lutheranen in een rijke (geloofs)traditie staan die veel verder reikt dan de boorden van de Pekel Aa.

 Programma:

19.00 u.:          Ontvangst en welkomstwoord.

19.10 u.:          Voordracht van mw. R. Engels-Kruize over de geschiedenis van de Evangelisch-Lutherse Gemeente Pekela.

19.30 u.:          Rondleiding door het Luthers Hof en over de Lutherse begraafplaats achter de kerk. Tijdens de rondleiding kunnen vragen worden gesteld.

20.15 u.:          Pauze met koffie en cake.

20.45 u.:          Toelichting en demonstratie van het fraaie Van Oeckelenorgel uit 1868 door Jochem Abbes.

21.15 u.:          Sluiting van de bijeenkomst.

In de pauze is het boek van Jibbo Poppen, Het zijn onvermogende menschen. Herdenkingsboek ter gelegenheid van het 250 jarig bestaan van de Evangelisch Lutherse Gemeente Pekela 1753-2003 (’s Gravenhage, 2003) te koop.

Aan deze excursie zijn geen kosten verbonden. Wel is het noodzakelijk dat u zich vóór 18 mei opgeeft bij het secretariaat: secretaris-hvw@kpnmail.nl / 06 23144499.

Parkeren bij de kerk:

Er is voldoende parkeergelegenheid aan de A. Westersstraat voor de kerk. Ook naast de kerk is ruimte voor 10 auto’s. Op de Grenswijk, die parallel aan de laan naast de kerk ligt, is ook voor 5 auto’s parkeerruimte. Aan de W.H. Bosgrastraat, aan de kant van Oude Pekela naast de kerk, is tevens voldoende parkeergelegenheid. (Als u dan nog geen parkeerplaats heeft, kunt u ook over een brug aan de landszijde tegenover de kerk aan de kant van de weg parkeren of aan de Verlaatjeswijk t.o. de kerk. U kunt dan over het loopbruggetje zo naar de kerk lopen.)

Het juiste adres van de kerk is Abraham Westersstraat A 1 , 9663 PA Nieuwe Pekela.

Bij sommige navigatiesystemen kan dit niet ingevoerd worden (1A ook niet, want dat adres bestaat niet). Wanneer u als huisnummer 1 intoetst, dan reageren de meeste systemen wel. Waarom deze voor Nederland unieke manier van huisnummering in Nieuwe Pekela nog steeds bestaat, hoort u ook deze avond.

Het bestuur hoopt velen van u te ontmoeten op deze avond. Van harte welkom!

Met vriendelijke groet,

Kineke Kuper-Dijkmeijer,

Secretaris Historische Vereniging Westerwolde