In het artikel ‘De bouwhistorie van Klooster Ter Apel in een nieuw daglicht’ in het winternummer van Terra Westerwolda (jaargang 10, nummer 3, pagina’s 24 en 25) staat abusievelijk 1570 vermeld als jaartal voor een verwoestende brand. Dat moet 1472 zijn.Redactie Terra Westerwolda
De fotograaf Snelter uit Wedderveer is onder andere bekend van zijn foto’s langs de Westerwoldse Aa. Hier een mooi tafereel, waar op de achterkant ook de namen werden vermeld. De foto werd ons toegestuurd door Jan Huizing.
Deze foto kregen we van ons lid Leny Hempen uit Heede.
Op de foto staat de familie Heijne, die aan de Kloosterveenweg in Ter Apel woonde. De foto is gemaakt rond 1925 opzij van de boerderij. De familie Heijne was een Duitse katholieke familie, die ging boeren in Ter Apel. Het kleine meisje in het midden is de moeder van Leny Hempen, Maria Catharina Heijne.
Jan Huizing stuurde ons deze twee foto’s.
De ene is een ansichtkaart, verzonden in 1900 aan mijn oma. De voorste is boerderij Rookmaker, andere boerderij Diddens. Op de voorgrond een tuin in Engelse landschapsstijl.
De andere is volgens mijn vader een huis in Wedde of Wedderveer. Wie herkent dit huis en weet te vertellen waar het precies stond? Reacties graag onder dit bericht of naar info@verenigingwesterwolde.nl
Mijn dank voor de medewerking.
Jan Huizing.
Marta Sawicka is nog altijd op zoek naar ‘oorlogskinderen’ uit Ter Apel
Oorlogskinderen (Foto: Marta Sawicki)
‘Wie zijn de drie kinderen die mijn grootvader in april 1945 heeft bevrijd in Ter Apel?’ Die vraag houdt Marta Sawicka al meer dan twintig jaar bezig.
De ouders waren de Poolse soldaten zo dankbaar dat ze gouden ringen en manchetknopen aan hen cadeau gaven. Nog altijd zijn die sierraden een dierbaar maar ook mysterieus familiebezit.
Onmiskenbaar Nederlandse kinderen
Bij ‘de bevrijding’ denken we meestal aan Canadezen en Amerikanen. Maar Oost-Groningen werd bevrijd door de Polen. Soldaten van de Eerste Poolse Pantserdivisie onder leiding van Generaal Maczek bevrijdden op 14 april Ter Apel. Daarbij werd een foto gemaakt van drie blonde, onmiskenbaar Nederlandse kinderen op klompen, samen met een Poolse militair.
Sergeant Zygmunt Sawicki met de drie kinderen. (Foto: Marta Sawicki)
‘Die soldaat was mijn opa’
‘Die soldaat, of eigenlijk sergeant, heet Zygmunt Sawicki. Hij was mijn opa’, vertelt Marta Sawicka. ‘Mijn opa is lang geleden overleden, maar we zijn al ruim twintig jaar opzoek naar deze kinderen. We willen graag weten wat het verhaal achter de foto is. We weten dat deze is gemaakt bij het hotel-café de Posthoorn op 14 of 15 april. Maar we weten niet we ze zijn.’
De manchetknopen die Sawicke cadeau kreeg (Foto: )
De familie van de kinderen was zo dankbaar dat Sawicki gouden manchetknopen cadeau kreeg. Een andere soldaat kreeg een gouden ring. Waarom de ouders zo dankbaar waren weet kleindochter Marta niet.
Juwelier in Den Haag
Opvallend is wel dat het doosje waar de manchetknopen inzitten afkomstig is van een juwelier in Den Haag, dus de kinderen zouden ook evacuees uit die buurt kunnen zijn geweest.
Marta Sawicka: ‘We zijn al twintig jaar bezig om het verhaal boven water te krijgen en de tijd begint te dringen. De kinderen op de foto zijn zo tussen de twee en de vijf jaar oud en moeten nu tegen de tachtig jaar zijn. Dit is dus eigenlijk onze laatste poging en we hopen dat het op deze manier gaat lukken.’
De gemeente Westerwolde kreeg bovenstaand verzoek namens de familie Sawicka om, als laatste poging, gegevens over de geredde kinderen boven water te krijgen door te zoeken in de archieven van de voormalige gemeente Vlagtwedde. De archieven van de gemeenten leverden helaas niet meer dan 15 documenten op met namen van evacuées. De documenten stammen uit 1943 en bevatten zo weinig aanknopingspunten, dat hier helaas weinig uit te halen valt.
De vragen zijn:
1e Weet iemand iets over de reddingsactie van de kinderen door twee Poolse soldaten?
2e Weet iemand nog mogelijkheden om te zoeken?
3e Is het zeker dat de foto van de soldaat met de drie kinderen bij hotel Posthoorn te Ter Apel is gemaakt?
Ik houd me aanbevolen.
Met vriendelijke groet,
Nelleke Stel
Medewerker DIV
Gemeente Westerwolde
T 0599 32 02 20
E n.stel@westerwolde.nl
W www.westerwolde.nl
Van Berend Jan Harding kregen we deze foto van een boerderij, gemaakt door fotograaf Pottjewijd te Winschoten. Hij wil graag de locatie weten. Zou mogelijk omgeving Blijham, Vriescheloo of Bellingwolde kunnen zijn. Wie kan hem hier mee helpen? We horen het graag.
Klaas Veldhuis stuurde ons deze foto’s uit een Poesie album van Leentje Meijer, geboren 26-02-1912 te Vlagtwedde, overleden 25-04-1925. De personen die hierin hebben geschreven komen uit Hebrecht, Weite en Vlagtwedde. Ter Info: Leentje Meijer was getrouwd met Derk Kluiter, een broer van mijn oma.
Wellicht dat er nog bekende namen bij staan voor sommigen van u.
En een bericht van de brand in augustus 1959.
Ingezonden door: Jochem Abbes & Gert Abbes.
Op 13 maart 2021 is het precies 80 jaar geleden dat een Britse ‘Vickers Wellington Mark 1C’ bommenwerper van de Royal Airforce (RAF) werd neergeschoten boven Jipsinghuizen. Het vliegtuig was die avond om 20.00 u. opgestegen van de vliegbasis Stradishall in het graafschap Suffolk met de bedoeling om Hamburg te bombarderen. De bemanning bestond uit zes leden: Victor Bagley, George Daniel, Alexander Elder, Sol Glazer, John La Bassee Tomkinson en Douglas Waters, allen sergeant en twintigers.
Tijdens de vliegroute over de provincie Groningen werd het vliegtuig rond 23.00 u. onderschept door een Duitse Messerschmitt 110 nachtjager met de gevreesde Oberfeldwebel Paul Gildner als piloot. Gildner stond bekend als één der meest succesvolle nachtjagers van de Duitse Luftwaffe met tientallen fatale aanvallen op Geallieerde vliegtuigen op zijn conto. Gildner had net, twintig minuten eerder, boven Tolbert een Britse ‘Blenheim’ naar beneden geschoten en kreeg kort daarna de ‘Wellington’ in het vizier.
Boven Westerwolde viel hij de Britse bommenwerper aan en wist met mitrailleurgeschut het toestel te raken. Eén van de motoren vloog in brand en het toestel dook naar beneden om pal ten zuiden van de wagenmakerij van Abbes in Jipsinghuizen neer te storten. Daarbij kwamen vijf van de zes bemanningsleden om het leven. De staartschutter werd al tijdens de aanval in de lucht dodelijk getroffen. Twee bemanningsleden konden tijdig uit het vliegtuig springen. De overige vier mannen lukte dat niet meer en kwamen bij de crash om het leven. Eén van de twee parachutisten viel te pletter doordat zijn scherm niet (volledig) open sloeg. De tweede, sergeant D.W. Waters, landde in het bosje bij Leemdobben en overleefde het dramatische incident.
Aanvankelijk opgevangen door de aan de overkant van de weg wonende familie Eelsing, lukte het niet om Waters op tijd in contact te brengen met de ondergrondse. Hij werd door de plaatselijke politie en “al te gedienstige” medelanders gevangen genomen en tegen 03.00 u. opgehaald door een escorte van de Duitse Luftwaffe van de vliegbasis (Fliegerhorst) Leeuwarden, vanwaar Gildner ook was opgestegen. Sergeant Waters zou de rest van de oorlog in Duitse krijgsgevangenschap doorbrengen. De volgende dag werd de omgeving van de crash in Jipsinghuizen door de Duitsers afgezet en werden de verkoolde resten van de overige bemanningsleden uit het vliegtuig gehaald en later met militaire eer begraven op Esserveld bij Groningen. De in het wrak nog aanwezige bommen werden elders in het veld opgeblazen. De explosie bij de crash veroorzaakte grote schade bij de omringende huizen.
In maart 2016, 75 jaar na het gebeuren, bracht de zoon van sergeant Douglas Waters, Ian Waters, een bezoek aan de familie Abbes in Jipsinghuizen. Het contact was tot stand gekomen via Klaas Niemeijer van het Oorlogs- en Verzetscentrum Groningen die door Waters was benaderd om meer informatie. Waters junior was erg betrokken bij de oorlogservaringen van zijn in 2008 overleden vader en wilde graag de locaties van de gebeurtenissen in de nacht van 13 op 14 maart 1941 bezoeken. Het werd een onvergetelijk bezoek waarbij herinneringen werden opgehaald, de gang van zaken werd gereconstrueerd en de plek des onheils achter het erf werd bezocht.
Hoogtepunt van het bezoek was de ontmoeting met de enige, directe ooggetuige van de gebeurtenissen van destijds: mevrouw Hulsker-Eelsing te Sellingen. Als klein meisje van 14 jaar woonde ze destijds met haar familie vlak bij het bosje van Leemdobben. Samen met Ian Waters bezochten we haar en tot onze verrassing bleek ze levendige herinneringen te hebben aan het voorval. Ze vertelde gedetailleerd hoe ook haar familie was opgeschrikt door het nachtelijke vuurgevecht en buiten had staan kijken naar het vuur in de lucht. Plotseling zag ze een parachutist uit het duister naar beneden komen in het bosje aan de overkant. Familieleden gingen kijken, zagen de Britse piloot in de bomen hangen en zich bevrijden uit de parachute en namen hem mee naar huis waar hem koffie werd aangeboden. Tot verbazing van Ian Waters vertelde mevrouw Hulsker hoe zij 75 jaar eerder een hand van zijn vader had gekregen en hoe de situatie verder verliep.
De vraag of ze ook nog kon aanwijzen waar de piloot naar beneden was gekomen antwoordde ze bevestigend en nadat we met elkaar in de auto naar Leemdobben waren gereden wist ze moeiteloos de bomen aan te wijzen waar sergeant Waters met de parachute in was beland. Al met al was het een onverwachte – en voor Waters ook emotionele – wending aan het bezoek.
Inmiddels zijn we vijf jaar verder en is het vandaag 80 jaar geleden dat de Britse bommenwerper bij Jipsinghuizen is neergestort. Er is geen gedenkteken op de plaats van de crash. Toch willen we met eerbied de vijf Britse bemanningsleden gedenken die in Jipsinghuizen het leven lieten in de strijd tegen nazi-Duitsland. We blijven de Britten zeer erkentelijk voor hun offers en grote inzet bij de bevrijding van ons land, ook sergeant Douglas Wilmott Waters.
Duitse opname van de neergestorte Britse Wellington achter het huis en het bedrijf van de familie Abbes. Eén van de Duitsers is Paul Gildner, de nachtjager die het vliegtuig naar beneden schoot. Bron: Groninger Archieven.
Britse Wellington. Bron: http://www.gaasterlandinwo2.nl/monument-oudemirdum-bij-ijsselmeer/
De graven op Esserveld bij Groningen. Foto: G.J. Abbes.