Winternummer Terra Westerwolda verschenen

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Het nieuwste nummer van Terra Westerwolda, het cultuurhistorisch tijdschrift over Westerwolde, is uit! Het winternummer staat weer boordevol met uiteenlopende verhalen over de geschiedenis van Westerwolde. Onze abonnees hebben hun exemplaar inmiddels ontvangen en het tijdschrift is ook verkrijgbaar bij alle vaste verkooppunten.

Ter Apeler carnaval

Het duurt nog eventjes voordat het feest weer losbarst, maar Terra Westerwolda komt alvast in de carnavalsstemming met een artikel van Erik Wubs over het carnaval in Ter Apel. Waar komt het carnaval vandaan? Hoe ontstond carnavalsvereniging de Kloosterwiekers? En wat is de betekenis van het Ter Apeler carnaval?

Een bijzondere vondst in Wedde

Archeoloog Ko Lenting kreeg een bijzondere bodemvondst, gevonden bij de Wedderborg, in handen. In de jaren 1980 ging Gerard Boltjes uit Blijham met een metaaldetector rond de Wedderborg. Uit de bagger, die afkomstig was uit het zuidwestelijke bastion, werd een bijzonder voorwerp opgepiept, dat een deel van de geschiedenis van de Wedderborg en haar toenmalige bewoners blootgeeft. Om wat voor voorwerp het precies gaat, leest u in Terra Westerwolda!

Evangelisaties van vroegere tijden

In Westerwolde hebben meerdere evangelisaties bestaan. Voor de bewoners van afgelegen gebieden was de afstand tot een kerk soms zo groot, dat ze zelf een kerkgebouw met predikant wilden. Het kwam ook voor dat een kerkelijke gemeente een evangelisatie stichtte in een nabijgelegen plaats. Hemmo Clevering geeft in zijn artikel een overzicht van de verschillende evangelisaties die Westerwolde rijk is geweest, en waarvan een enkeling vandaag de dag nog bestaat.

En verder…

Klaas Meijer deelt in zijn column zijn gedachten over de herdenkingen van de heksenvervolging in Westerwolde. Lizanne Trenning dook in de meer recentere geschiedenis en beschrijft de historie van de Historische TT in Vlagtwedde. Jakob Been heeft namens de Historische Kring Ter Apel over het leven van dokter Theodor Brümmer geschreven. Geert Volders dook in het militaire stamboek van zijn overgrootvader Jan de Vries. Daarnaast leest u uiteraard ook weer het nieuws van de Historische Vereniging Westerwolde en de laatste historische actualiteiten.

Uitnodiging ledenbijeenkomst 16 december 2023

Geachte leden en andere belangstellenden,

Graag willen wij u uitnodigen voor de eerstvolgende ledenbijeenkomst van de Historische Vereniging Westerwolde op zaterdag 16 december a.s. in  gebouw “’t Kruispunt”,  Beatrixstraat 13 te Vlagtwedde. Aanvang: 13.30 uur.

Het bestuur stelt het volgende programma voor:

  1. Opening, door de voorzitter.
  2. Vaststelling van de agenda.
  3. Ingekomen stukken en mededelingen, door de secretaris en de penningmeester
  4. Rondvraag/w.v.t.t.k.
  5. Het inhoudelijke deel van de bijeenkomst:
    Westerwolders en de Drentse Koloniën van Weldadigheid
    Een lezing door dhr. Wil Schackmann
    Tientallen beter gesitueerde inwoners van Westerwolde leggen in 1818 een stuiver per week opzij om de stichting van de koloniën van weldadigheid mogelijk te maken. Na de oprichting van Frederiksoord, Wilhelminaoord en Willemsoord volgen het bedelaarsgesticht de Ommerschans en de kolonie Veenhuizen. Daar zal de armen geleerd worden om met het werk van hun eigen handen de kost te winnen. En zo zal de armoede de wereld uit geholpen worden, te beginnen uit Nederland.
    Bijvoorbeeld Hendrik Puper, zoon van de onderwijzer van Bourtange, vertrekt met zijn gezin daar naartoe om een nieuw bestaan op te bouwen. Maar werkt het? Worden de kolonisten welvarend en wordt de armoede opgelost?
    Wil Schackmann heeft vier boeken geschreven over de Koloniën van Weldadigheid en weet met tal van anekdotes het leven in de koloniën heel dichtbij te brengen.
    Pauze.
  1. Voortzetting van de lezing
  2. Sluiting van de vergadering.

Het bestuur hoopt weer velen van u op 16 december te mogen begroeten. Neemt u gerust een gast mee!

Met vriendelijke groet,

namens het bestuur,
K. Kuper-Dijkmeijer, secretaris HVW


Indexering Tijdschriften

Uitgelicht


Hemmo Clevering heeft de indexering van de oude jaargangen van de tijdschriften, die wij als vereniging in de loop van de jaren hebben uitgegeven, klaar. Met de link  INDEX TERRA WESTERWOLDA kunt u het bekijken. Als u vervolgens bij AUTEUR of TITTEL een zoekwoord invult, krijgt u alle nummers te zien waar dat woord in voorkomt. Als u daarna op JAAR klikt dan opent zich het betreffende tijdschrift. De meest recente uitgaven worden in een later stadium toegevoegd.

Rabo Club Support

4 Oktober 2023. In een gezellig drukke Klinker te Winschoten was de hele theaterzaal gevuld met vertegenwoordigers van diverse verenigingen in het werkgebied van de Rabobank Groningerland. Deze mensen waren verzameld voor de uitslag van de stemronde en de daarbij behorende bedrag wat de verenigingen ieder mogen ontvangen. Ook onze vereniging was vertegenwoordigd. Per vereniging was een minimumbedrag beschikbaar van € 250,00. Maar onze vereniging werd verblijd met het bedrag van € 374,07. Dat was alleen maar mogelijk door u als stemmer, daarvoor dank van het bestuur aan de leden.

Inloopmiddag/boekenmarkt 21 oktober

Op zaterdag 21 oktober ontvangen we u graag op de inloopmiddag die wij houden in SHC De Oude Stelmakerij in Sellingen. We organiseren deze middag tussen 13.00 en 16.00 uur een kleine boekenmarkt waarbij afgeschreven boeken en tijdschriften uit onze collectie te koop worden aangeboden.
Bovendien is mevrouw Anneke Zwanenburg van De boekenzolder/boekwinkeltjes aanwezig met een selectie van haar 2ehandsboeken aanbod.
Ook kunt u de expositie in de Oude Stelmakerij bekijken. En u kunt een kijkje nemen in ons archief dat boven in De Oude Stelmakerij gehuisvest is.

Uitnodiging ledenbijeenkomst 14 oktober 2023

Geachte leden en andere belangstellenden,

Graag willen wij uitnodigen voor de eerstvolgende ledenbijeenkomst van de Historische Vereniging Westerwolde op zaterdag 14 oktober a.s. in gebouw “De Regenboog”, Dr. Bekenkampstraat 42 in Ter Apel. Aanvang: 13.30 uur.

Het bestuur stelt het volgende programma voor:

  1. Opening, door de voorzitter.
  2. Vaststelling van de agenda.
  3. Ingekomen stukken en mededelingen, door de secretaris en de penningmeester
  4. Rondvraag/w.v.t.t.k.
  1. Het inhoudelijke deel van de bijeenkomst:
    Een lezing door Eppo van Koldam met als titel ‘De twee levens van Erna de Jonge’.
    Van Koldam publiceert met grote regelmaat over de historie van Haren (Gn). Soms dwingt zo’n publicatie tot onderzoek ver over de gemeentegrenzen heen. Dat was het geval bij de naspeuringen naar het leven van de Joodse onderduikster Erna de Jonge. Het eerste deel van haar leven in Weener in Duitsland werd gekenmerkt door de moord op haar vader, maar was nog redelijk eenvoudig in beeld te brengen. Na haar onderduik vanuit Haren bleek het lastig haar levensdraad weer op te pakken. Uiteindelijk lukte dat en het spoor leidde naar Ter Apel en vandaar naar Stockton in de USA. In Ter Apel was Erna de Jonge een aantal jaren huisdame bij de gebroeders Hesse op het adres Hoofdstraat 10. In zijn lezing zal Eppo van Koldam vooral verslag doen van de loop van zijn onderzoek naar de ‘Twee levens van Erna de Jonge’. Tijdens een lezing in Haren wist een toehoorder nog interessante aanvullende gegevens te vermelden. Zal dat in Ter Apel ook zo zijn?

Deze foto komt uit het boek van Albert Buursma over Wilke Roelf Hesse (1894-1987). In dit boek luidt het onderschrift “In de tuin achter de villa aan de Hoofdstraat, v.l.n.r. Roelf Hesse, Erna de Jonge, Wilke Roelf Hesse en Geertruida Hahn (?) (11 januari 1947)”. Dat onderschrift klopt volgens Van Koldam niet. Hij houdt het er op dat Erna helemaal rechts staat, maar wie is dan de oudere dam in het midden? Daar zal Van Koldam tijdens de lezing uiteraard op terug komen.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  1. Pauze
  2. Voortzetting van de lezing door Eppo van Koldam.
  3. Sluiting van de vergadering.

Het bestuur hoopt weer velen van u op 14 oktober te mogen begroeten. Neemt u gerust een gast mee!

Verslag van de jaarlijkse excursie

WESTERWOLDE, NORDHORN – 16 september 2023 werd weer de gebruikelijke excursie van de Historische Vereniging Westerwolde gehouden. Deze keer ging de reis naar Duitsland, om precies te zijn, de omgeving van Nordhorn. 

Het vertrek was om 8.30 uur vanaf de parkeerplaats van de Ned. Herv. kerk in Onstwedde. Om 10.00 uur werden de deelnemers bij Gaststätte  Weersing bij Nordhorn ontvangen met Kaffee und Kuchen. Vervolgens ging het naar het Klooster Frenswegen, gesticht in 1394 door de Augustijner Koorheren. Onder leiding van een drietal gidsen kregen we een uitvoerige rondleiding door het klooster en omliggende tuin. Tijdens de rondleiding bleek dat Bisschop Chistoph Bernhard von Galen ook hier een flinke vinger in de pap heeft gehad. Maar dat hij als bisschop ook heel veel goeds heeft gedaan. Het ene gezicht van von Galen. Het andere gezicht kwam tijdens de excursie ook nog uitvoerig ter sprake. 

Na het bezoek aan het klooster ging het richting centrum van Nordhorn. Hier kon tijdens een vrij moment voor de inwendige mens worden gezorgd en kon er uiteraard worden gewinkeld. Om 14.30 uur kwamen ze weer samen bij de grote kerk van Nordhorn. En hier gaf Jochem Abbes, zowel op het voorplein als ook binnen in de kerk, uitvoering uitleg over wat zich hier tijdens de tweede Munsterse oorlog heeft afgespeeld. En toen werd het andere gezicht van Christoph Bernhard von Galen zichtbaar. 

Na het bezoek aan de kerk, met een schitterende toegift door Jochem Abbes op het orgel van de kerk, verliet het gezelschap Nordhorn en reisden ze via een toeristische route richting Veldhausen. Onderweg deden ze eerst nog even het dorp Lage aan. Het bijzondere aan dit dorp is, is dat het jarenlang een eigen staat binnen Duitsland is geweest. Aan het eind van de dertigjarige oorlog was men domweg vergeten de Herrlichkeit Lage in te delen bij, of Duitsland of de Republiek der zeven Verenigde Nederlanden. In dit dorp bekeken ze een prachtig Kerkje uit 1687, een schitterende oude watermolen uit 1270 en de ruïne van het Huis ter Lage, in 1626 vernield tijdens het beleg van Oldenzaal. Nabij Veldhausen bezochten ze uiteindelijk het Hollanschen Karkhoff. Een grafheuvel in het landschap wat een massagraf herbergt van een groot aantal soldaten van de Staatse troepen die gesneuveld zijn op 21 april 1674 in de nadagen van  de tweede Munsterse oorlog. Maar het waren ook de laatste stuiptrekkingen van het Munsterse leger. Op 22 april 1674 moest Christoph Bernard von Galen onder grote druk de Vrede van Keulen ondertekenen. 

Het was een bijzonder leuke, maar vooral ook interessante dag, die in Emmen werd afgesloten met een gezamenlijk diner.

Ingezonden door Jan Bossen

Duik in het donker van het Groninger land met de tentoonstelling Duuster in het MOW

foto: Nienke Bruinsma – stal

Duik in het donker van het Groninger land met de tentoonstelling Duuster in het MOW

Looptijd: 24 september 2023 tot en met 18 februari 2024
Website: www.hetmow.nl en www.hetmow.nl/expositie/duuster

Bezoekadres: Hoofdweg 161 9695 AE Bellingwolde 

 De nieuwe kunstexpo Duuster neemt je mee door de nacht op het Groninger platteland.

Over de tentoonstelling:

 In Duuster tonen meer dan twintig kunstenaars werk, even divers als de nacht zelf. Ga mee op een zoektocht naar duistere vergezichten, schaars licht, nachtelijke tinten en de stilte van het leven buiten de dag. Ontdek de maan in al haar facetten. Duik dieper in de menselijke en symbolische betekenissen van het donker. Vind uit wat het daglicht niet kan verdragen en welke geheimen in de schaduwen huizen. Verwonder je over de momenten wanneer het donker onze kwetsbaarheid omhult en wanneer het juisthet decor voor vrolijkheid is.

Kunstenaars

In Duuster zie je werk van Chris Adriaan, Margreet Boonstra, Jan Pieter van den Bos, Regina Broersma,Nienke Bruinsma, Annemarie van Buuren, Hans Dingjan, Bernd Ihno Eilts, Ingeborg Entrop, MarijkGerritsma, Ra van der Hoek, Annette Hoolsema, Herman Knottnerus, Maike van der Kooij, Sjoerd Kooistra, Marian Mijnhardt, Ben Rikken, Aart Rudolphy, Erica Scheper, Noah Slot, en Gerd Weitkamp.

Zij verkennen het donker in tekeningen, foto’s, installaties, beeld en geluid, schilderijen en meer.

Haal meer uit de tentoonstelling

Op het museumterrein kijk je ’s avonds naar de nachtelijke lucht in een speciale sterren-kijk-folly. Tijdens de tentoonstelling kun je deelnemen aan avondwandelingen in het prachtige Westerwolde, een van de donkerste plekken in Nederland.

Voor onze jonge en avontuurlijke bezoekers stelde het museum de Doe-denk-durf-donker-route samen,waarmee je op een uitdagende manier door de tentoonstelling dwaalt. Zoals altijd kun je in het MOW ook zelf creatief aan de slag.

Nachtdirecteur

 En wie wordt de nachtdirecteur van het MOW? De nachtdirecteur werkt mee aan specialeavondprogramma’s, te starten vanaf de Nacht van de Nacht op 23 oktober. Belangstelling of weet je een goede kandidaat? Laat het weten.

Reeks

Duuster is onderdeel van een reeks tentoonstellingen waarin het MOW de schoonheid van hetGroninger platteland centraal stelt. Duuster volgt op de expositie Gronings licht.

Opening

Het MOW nodigt iedereen van harte uit voor de opening van Duuster op zondag 24 september. De deurenvan het museum gaan om 14.30 uur open. De toegang is vrij en natuurlijk staan een hapje en drankjeklaar.

Die middag vind je in de museumshop ook de gloednieuwe Pakje Kunst automaat.

Over het MOW

 Daar waar het weidse Oldambt het romantische Westerwolde ontmoet, vind je het MOW, een modern eneigenzinnig museum, met steeds weer nieuwe tentoonstellingen.

 

Uitnodiging jaarlijkse september-excursie: zaterdag 16 september 2023

Geachte leden van de vereniging,

Hierbij nodigt het bestuur u uit om deel te nemen aan de jaarlijkse excursie, die deze keer naar het graafschap Bentheim voert. Het eerste deel van de excursie staat in het teken van een bezoek aan Klooster Frenswegen vlak bij Nordhorn.

Het fraaie gebouwencomplex werd in 1394 gesticht door de Augustijner Koorheren met de Moderne Devotie als geestelijke achtergrond. Als onderdeel van de Windesheimer Congregatie maakte het klooster in de 15e eeuw een bloei door. Na de Reformatie in het graafschap Bentheim werd het klooster in de jaren na de Vrede van Münster opnieuw katholiek en werd zeer bevorderd door bisschop Christoph Bernhard von Galen. In de Franse tijd (1803) geseculariseerd, kwam het in de jaren daarna in handen van het vorstenhuis van Bentheim en Steinfurt. Sinds 1974 functioneert het klooster als een oecumenische ontmoetingscentrum. De rijke geschiedenis van het klooster en de fraaie omgeving maken klooster Frenswegen tot één van de cultuurhistorische hoogtepunten in de regio.

Het tweede deel van de excursie ligt qua thematiek enigszins in het verlengde van onze bijeenkomst op 17 juni in Nieuweschans: de nasleep van de Tweede Munsterse Oorlog (Rampjaar) in de jaren 1673-74 in Nordhorn en omgeving, waar de laatste oorlogsschermutselingen tussen de troepen van “Bommen Berend” en Rabenhaupt hebben plaatsgevonden. We doen dat aan de hand van het oorlogsverslag van de Bourtanger kapitein Gajus van Jeltinga (1632-1695) over de jaren 1672-1674.

Nadat de Engelsen op 19 februari 1674 de Vrede van Westminster tekenen, gaf Bernhard von Galen het nog niet op. In maart van dat jaar vielen de Munsterse troepen via het Bourtanger Moor Westerwolde binnen en stroopten de omgeving van Winschoten af. Voor Westerwolde ‘was geen contributie betaald’ en dat betekende een vrijbrief voor plunderingen. Op 21 maart vielen opnieuw Munsterse troepen vanaf Sustrum over het ijs van het Bourtanger Moor Westerwolde binnen, grote paniek en chaos onder de bevolking veroorzakend. Carel Rabenhaupt kreeg toestemming van veldmaarschalk Johan Maurits van Nassau om ‘de vyandt afbreuk te doen’.

Eind maart viel Rabenhaupt met Groningse en Friese troepen het graafschap Bentheim binnen in de richting het prinsbisdom. Bij Veldhausen werd het hoofdkwartier opgeslagen en onder leiding van overste Kingma werd Nordhorn ingenomen om het Munsterse leger tot een tegenaanval te verleiden. Ondertussen trokken soldaten van het Bourtanger garnizoen rovend en plunderend door het gebied. Het Munsterse leger viel vervolgens Nordhorn aan, leverde slag met de Groningers en verschansten zich rond de Oude Kerk in het centrum. Op 5 april sloegen de troepen van Rabenhaupt en Kingma terug, waarbij ritmeester Melle Broersma sneuvelde in de strijd. Na een derde aanval van de Staatse troepen op Nordhorn trokken de Munstersen zich terug op Brandlecht, waarna Rabenhaupt bevel gaf om Neuenhaus in te nemen.

Nadat Rabenhaupt Neuenhaus had ingenomen, speelde het Munsterse leger op in Oostmarsum, Gramsbergen en de Ommerschans. In de schermutselingen daarna joeg het Munsterse leger onder generaal Nagel de Staatsen op en werd een legeronderdeel onder leiding Van Eybergen omsingeld en ten noorden van Veldhausen vernietigend verslagen (bij de “Bischofspool”). Deze fatale klap voor de Staatsen betekende tevens de laatste stuiptrekking van het Munsterse leger. Na de ‘Slag bij Veldhausen’ moest Christoph Bernhard van Galen onder grote druk op 22 april 1674 de Vrede van Keulen ondertekenen.

Programma

8.30  uur          Vertrek vanuit Onstwedde (parkeerterrein naast de Hervormde Kerk) naar Nordhorn
10.00 uur         Kaffee und Kuchen bij Gaststätte Weernink.
11.00 uur          Aankomst bij Klooster Frenswegen.  Welkom, presentatie en bezichtiging.
12.30 uur         Vertrek naar het centrum van Nordhorn. Vanaf plm. 13.00 uur: vrij te besteden middagpauze in het centrum.


15.00 uur         Verzamelen voor de Oude Kerk aan de Markt (Lingenerstraße 9). Bezichtiging van de kerk en uitleg over de strijd om Nordhorn rond 5 april 1674.

15.45 uur         Vertrek vanuit Nordhorn. Via een toeristische route langs de Brandlechter Heide (Tillenberge) naar Veldhausen. Onderweg kleine wandelingen naar historische locaties, o.a. het “Hollandschen Karkhoff”, het massagraf van de Groningse troepen bij Veldhausen. Via Brandlecht-Veldhausen-Emlichheim naar Emmen.

18.00 uur         In Emmen het diner: Het Wapen van Emmen.
Aansluitend vertrek naar Onstwedde.
± 20.30 u.         Aankomst in Onstwedde.

 U kunt zich vóór 8 september aanmelden voor de reis. De prijs bedraagt € 65,00 per persoon (inclusief busvervoer en maaltijden). U kunt zich voor de excursie aanmelden door het bedrag (per deelnemer) over te maken op rekening van de Historische Vereniging Westerwolde:

IBAN NL80RABO0358606063.

Vermeld bij uw betaling s.v.p. uw naam en adres; dan weet de penningmeester wie zich heeft opgegeven. U ontvangt dan per e-mail een bevestiging van deelname.
(graag bij de secretaris doorgeven als een vegetarische maaltijd gewenst is, ook vóór de 8e!)
Wanneer er te veel aanmeldingen zijn (maximaal 50) wordt de betaling teruggestort. Zodra alle beschikbare plaatsen zijn gereserveerd, wordt dit gemeld op de website van de vereniging.

Met vriendelijke groet,

Kineke Kuper-Dijkmeijer, secr
Venneweg 15
9541 XN  VLAGTWEDDE
Tel. 06-23144499
E-mail: secretaris-hvw@kpnmail.nl