Auteur archieven: Website Beheerder

Canon van Westerwolde

Geplaatst op door
2

Een groep actieve vrijwilligers is al een hele tijd bezig met de Canon van Westerwolde. Er staat nu een voorlopige versie klaar op internet, die u al kunt bekijken. In het menu bovenaan onze website vindt u een link naar de Canon van Westerwolde. Eventuele reacties of aanvullingen kunt u sturen naar info@verenigingwesterwolde.nl.

Uit het Dagblad van het Noorden van 18 maart 2023
Tekst Marcel Looden

Wat was echt belangrijk in Westerwolde?
Inwoners geven hun gebied een nieuwe canon

Tien mannen en vrouwen hebben Westerwolde, na een ‘tijdreis’ door de eeuwen heen, een nieuwe canon gegeven. Een van hen is Hemmo Clevering.

Hij woont in Scheemda, in het Oldambt, maar heeft zijn wortels in Westerwolde liggen.

Door de eeuwen heen

,,In Ter Apel om precies te zijn, waar mijn vader schoolmeester was’’, vertelt hij. ,,Ik wilde daarom maar al te graag meedoen aan het maken van een nieuwe canon, een lijst met de belangrijkste gebeurtenissen in Westerwolde door de eeuwen heen.’’

Zo’n lijst werd al eens gemaakt door inwoners van Ter Apel en heeft ook een plekje op de website van de Canon van Nederland. Op die site staan de belangrijkste gebeurtenissen in de vaderlandse historie én in die van regio’s.

Historische Vereniging Westerwolde

,,Binnen de Historische Vereniging Westerwolde ontstond het idee om een nieuwe, uitgebreidere lijst te maken’’, vertelt de 74-jarige Clevering. ,,Ik ben lid van die vereniging en gaf me op, samen met 9 anderen.’’

Meer dan een jaar geleden begon dat tiental aan zijn immense klus; het bepalen en beschrijven van de gebeurtenissen die sinds de préhistorie écht belangrijk waren in Westerwolde.

,,We zijn bij elkaar gaan zitten, hebben ieder afzonderlijk een lijst gemaakt en uiteindelijk is daar één lijst uitgekomen’’, aldus Clevering. ,,Met daarop de zaken die volgens ons cruciaal waren. Waarbij het uitgangspunt was dat het gebeurtenissen moesten zijn die het leven van de Westerwolders beïnvloedden.’’

‘Een enorm werk’

Maar alleen het bepalen van die cruciale gebeurtenissen was niet voldoende. Ze moesten ook beschreven worden en van foto’s voorzien. ,,Dat hebben we met ons tienen gedaan, in koppeltjes van twee. Het was een enorm werk maar we hebben het gered.’’

Daardoor prijkt op de website van de historische vereniging (verenigingwesterwolde.nl) nu de nieuwe canon. Hij neemt de lezer en kijker mee terug naar de tijd ver voor de jaartelling, naar grafheuvels bij het huidige Wessinghuizen. De komst van nieuwe inwoners vanuit het oosten rond het jaar 600 komt voorbij, de bouw van de Burcht in Wedde, van het Klooster in Ter Apel. Vestingen en schansen, de oude boerderijen in Smeerling, ze hebben allen hun plekje in de canon.

Beruchte Plan Kikkert

Het beruchte Plan Kikkert, dat de vestiging van militaire oefenterreinen in Westerwolde behelsde, staat er natuurlijk ook in, net als het asielcentrum in Ter Apel dat zo actueel is. ,,En we eindigen met een beschouwing over de rivier de Ruiten Aa’’, zegt Clevering. ,,Het is de bedoeling dat onze canon op de landelijk website nu wordt samengevoegd met degene die er al op staat.’’

Maar daarbij blijft het niet, zo zegt Clevering. ,,Scholen in Westerwolde willen onze canon ook gebruiken en we onderzoeken hoe we er een lespakket van kunnen maken. Het is mooi dat kinderen zo meer leren over hun eigen streek, en aan de hand van de canon praten over de geschiedenis. Volwassenen zullen er vast ook over praten. Zo’n canon lokt discussie uit. Zo zullen sommigen het carnaval in Ter Apel er een plekje in willen geven. Bij ons is dat evenement buiten de boot gevallen.’’

Zijn er nog mensen in Vlagtwedde, die weten wat er destijds aan de hand was met Gesina Kisteman ? 

Geplaatst op door
Beantwoorden

Gesina Kisteman onderwijzeres in Vlagtwedde 1940-1945

Geboren in Avereest op 20-07-1915, overleden in Hardenberg op 18-06-2000

Haar hele werkzame leven van 1938 tot haar pensioen in 1975 was ze onderwijzeres.

Ze werkte op verschillende scholen en stond bekend als een zeer strenge juf. Sommigen noemden haar streng, maar rechtvaardig. Anderen liepen liever een blokje om als ze haar tegen kwamen op straat. Ze zat op een hoge stoel in het klaslokaal, de aanwijsstok bij de hand om er zo nodig een klap mee uit te delen. Als je bij juf Kisteman in de klas had gezeten kende je de tafels uit het hoofd en kon je netjes schrijven. Ze heeft op de christelijke nationale school in Hardenberg de tweede klas les gegeven.

In 1931 begon Gesina Kisteman als zestien jarige aan haar opleiding als onderwijzeres op de Groen van Prinsteren kweekschool te Doetinchem, ze was er intern op het meisjesinternaat tot 1934. Daarna ging ze naar Voorschoten. In 1938 kwam ze terug in Avereest en werd ze juf in Dedemsvaart. Haar ouders Jan Kistema en Jentje Gort woonden in Avereest. Haar vader bekleedde allerlei maatschappelijke en kerkelijke functies en werkte bij een bank in het verzekeringswezen. Haar zuster Geesje werd kraamverpleegster in Dedemsvaart. Ze had een halfbroer uit een eerder huwelijk van Jan Kisteman.

In 1939 solliciteerde Gesina naar een baan als onderwijzeres op de christelijke school “De Zaaier” in Vlagtwedde . Er was de dreiging van een oorlog, dat weerhield haar er niet van om te solliciteren naar het Groningse plaatsje. Ze werd niet gekozen uit de zesenveertig sollicitanten. Begin 1940 werd ze toch verzocht een proefles te komen geven op de school in Vlagtwedde vanwege een overlijden van een onderwijzeres. Om kosten te besparen werd naar de sollicitanten uit 1939 gekeken.

Op 1 mei 1940 begint Gesina Kisteman als onderwijzeres van de tweede klas en na schooltijd was ze handwerkjuf. Ze is er nog maar net begonnen of de tweede wereldoorlog breekt uit. Ze is vijfentwintig jaar en ver van haar ouderlijk huis. Vlagtwedde ligt nog dichter bij de Duitse grens dan Dedemsvaart.

In het boek 95 jaar christelijk onderwijs Vlagtwedde 1912-2007 door G.L. Nobbe staat hoe leerlingen de oorlogsjaren op school ervaren hebben. Ook Gesina Kisteman wordt genoemd door Jan van Hoorn. Hij kreeg les van haar in 1944-1945 in de tweede en derde klas. Hij noemt haar streng, maar rechtvaardig. De oorlogsjaren waren zeer beangstigend, de kinderen moesten onder hun schoolbanken duiken als er een luchtgevecht was. Vallend puin en neerstortende vliegtuigen waren niet ongewoon in die tijd. Jan vertelt ook dat Gesina Kisteman bij zijn ouders thuiskwam om te praten over zijn schoolprestaties die niet al te best waren. Ze vertelde zijn ouders; Johannes wil wel maar kan niet, Jan kan wel maar wil niet. Hij noemt deze uitspraak typisch iets voor juf Kisteman. Ze was een goede en eerlijke juf meldt hij nog. Streng en geen gedonder, hij heeft veel bij haar geleerd.

Deze oorlogsjaren hebben iets gedaan met Gesina Kisteman. Verschillende mensen in Hardenberg vertellen dat Gesina Kisteman op de zolder van haar flat potten en blikken vol voedsel bewaarde voor als er weer een oorlog zou komen. Om deze potten en blikken en toiletartikelen in op te bergen timmerde ze zelf kastjes. Op haar voordeur zaten verscheidene sloten terwijl ze op de bovenste verdieping van de flat woonde. Ze bleef ongetrouwd en was een zelfstandige, zelfredzame vrouw. Ze reed in een Volkswagen Kever, die ze zonodig zelf repareerde. Ze nam geregeld haar buurvrouwen mee uit wandelen, waarbij zij de regie nam.

In 1975 ging ze met pensioen. Ze woonde later in het appartementencomplex Salland waarbij zij als oudste bewoner de eerste sleutel kreeg uit handen van burgermeester van Splunder.  Ze raakte wat verward en werd opgenomen in het verzorgingshuis; Clara Feyoena heem. Vandaar uit ging ze naar bejaardencentrum Oostloorn waar ze overleed.

De tijd in Vlagtwedde was misschien wel bepalend voor haar verdere leven. De moeilijke oorlogsjaren, de angst die heerste. Gesina Kisteman keerde in 1945 terug naar haar geboortestreek, ze werd juf op “de Akker” in Gramsbergen en later op de christelijke nationale school in Hardenberg.

Misschien is er nog iets gebeurd met Gesina Kisteman in 1944 in Vlagtwedde. Er wordt in de notulen van 18 november 1944 gesproken over het wegblijven van juf Kisteman. Er moet een nieuwe juf aangenomen worden. De lessen van juf Kisteman waren overgenomen door iemand anders. Ze was dus niet een paar dagen weg maar langere tijd . Op 11 juli 1945 vraagt Gesina Kisteman ontslag aan vanwege een benoeming die ze aangenomen heeft in Gramsbergen. Op 12 januari 1946 stuurt Gesina Kisteman een bedankbrief voor het afscheidscadeau dat ze gekregen heeft. Zijn er nog mensen in Vlagtwedde die weten wat er destijds aan de hand was met Gesina Kisteman ?

Dit artikel is geschreven door;

Ina Bekker ten Brinke uit Hardenberg
(Gesina Kisteman was mijn buurvrouw in de jaren zestig).

Lezing door drs. Jochem Abbes, historicus – 350 jaar Bommen Berend

Geplaatst op door
Beantwoorden

29 september a.s:  350 jaar “Bommen Berend” in Groningen (1672)

Lezing door drs. Jochem Abbes, historicus, in de brasserie van het museum Slag bij Heiligerlee

1672:  Frankrijk, Engeland,  en de prinsbisschoppen van Munster en Keulen verklaren de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden de oorlog.  “Het volk was redeloos, de regenten radeloos en het land reddeloos” volgens een oud gezegde.

Christoph Bernhard von Galen,  prinsbisschop van Munster is het oosten en het noorden van het land binnengevallen en richt na de verovering van Oost-Groningen en Coevorden zijn pijlen op de stad Groningen. Bourtange onder commando van Bernhard Johann Prott houdt als enige Oost- Groningse schans stand. De Munsterse troepen vallen het Oldambt en Westerwolde binnen en slaan het beleg voor Groningen. De “Stadjers” houden echter stand en op 28 augustus staken de Munstersen het vuren.

De Munsterse aanval bracht in de provincies Groningen en Drenthe heel wat teweeg, met hoogte- en dieptepunten in het krijgsverloop. De verdediging verliep aanvankelijk rampzalig, maar hoewel de Republiek bijna onder de voet was gelopen, keerde door toevallige en berekende kansen het tij. Op miraculeuze wijze overleefde de Republiek de bijna fatale oorlog, maar het hoogtepunt van de Gouden Eeuw was voorbij,

De lezing begint om 20.00 uur; de zaal is open vanaf 19.30 uur. Entree 5,00 € per persoon, inclusief koffie of thee.

Excursie naar Amsterdam op 17 september

Geplaatst op door
Beantwoorden

Omdat er wat problemen waren met de verzending van ons blad Terra Westerwolde weten we niet zeker of alle leden de uitnodiging voor de excursie hebben ontvangen.

Daarom hierbij nogmaals de uitnodiging.
U kunt zich nog opgeven. Maar doe het dan wel zo snel mogelijk. Er zijn nog plaatsen vrij.

Betreft: uitnodiging jaarlijkse excursie

Geachte dames en heren,

Na enkele keren uitstel vanwege de Corona-pandemie, is het bestuur voornemens om op zaterdag 17 september de excursie naar Amsterdam door te laten gaan. Het betreft een thema-reis die in het teken staat van het Lutheranisme in Westerwolde en in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.

Het landschap Westerwolde heeft een bijzondere relatie met het Lutheranisme in de provincie Groningen. In de loop van de 17e eeuw vestigden zich vele Lutheranen in de Veenkoloniën en de randgebieden van het Oldambt en het Reiderland. De Lutheranen werden in de 17e en 18eeeuw tot de zogenaamde “dissenters” gerekend, waardoor zij in het Oldambt – dat onder het gezag van de stad Groningen viel – geen (publieke) kerk mochten bouwen.

De Lutheranen wisten echter raad: direct aan de overzijde van de Rensel lag Winschoterzijl op het grondgebied van Westerwolde, dat als generaliteitsland onder het gezag van de kapitein-generaal van de Unie viel: stadhouder prins Willem III, sinds 1689 tevens koning van Engeland, Schotland en Ierland. Een verzoekschrift naar Westminster leidde ertoe dat de Lutheranen in Winschoterzijl een kerk mochten bouwen. In 1695 kwam dit kerkgebouw tot stand, nadat eerst de plaatselijke brouwer, de uit Bourtange afkomstige Zacharias Feltrup zijn schuur voor de eredienst beschikbaar had gesteld.

Toen de Pekelders zich rond 1760 van de Lutherse gemeente te Winschoterzijl wilden afsplitsen, vonden zij o.a. het hoogste orgaan van de Nederlandse Lutheranen, het Amsterdamse Consistorie, tegenover zich. Het mocht niet baten: in 1762 werd een nieuwe kerk gebouwd op de grens van Oude- en Nieuwe Pekela.

De kerk te Winschoterzijl deed dienst tot 1836, toen de Lutheranen alsnog in Winschoten een kerk aan de Visserdijk konden bouwen. Daarbij gingen vele bouwmaterialen en het complete interieur mee naar Winschoten, waar het meubilair van Winschoterzijl tot op de dag van vandaag het interieur bepaalt.

Bovengenoemde geschiedenis is voor het bestuur aanleiding om dit jaar een excursie naar de hoofdstad te organiseren. We zijn daar mede op uitnodiging van ons lid Hanne Wilzing, die in Amsterdam de functie van algemeen-secretaris van de Lutherse Diaconie te Amsterdam vervult. Hanne komt als geboren en getogen Onstwedder nog geregeld in ons gebied en is met name bekend vanwege zijn schrijftalent (in het Westerwolds) en het Aaltje-project (Smeerling). In samenspraak met Hanne hebben we het onderstaande programma samengesteld:

 Programma

8.00 u.            Vertrek vanuit Onstwedde (parkeerterrein naast de Hervormde Kerk) naar Amsterdam.

 ± 10.45 u.       Aankomst bij het Luther Museum aan de Nieuwe Keizersgracht 570. Ontvangst met koffie en thee. Welkom, presentatie en bezichtiging. Aansluitend lunch in het museum.

12.30 u.          Gezamenlijke wandeling naar de binnenstad. Onderweg mogelijkheid tot bezoek aan enkele Lutherse ‘plaatsen van herinnering’.

13.15 u.          Vrij te besteden middagpauze, met de mogelijkheid om bijvoorbeeld het Museum Van Loon (Keizersgracht 672), de RK schuilkerk ‘Ons’ Lieve Heer op Solder’ (OZ Voorburgwal 38) of andere musea te bezoeken.

15.30 u.          Ontvangst in de Oude Lutherse Kerk aan het Spui (Singel 411). Daarna toelichting en bezichtiging van het kerkgebouw.

16.30 u.          Vertrek per bus (opstapplaats wordt ter plaatse afgesproken) of wandelend naar de Maarten Lutherkerk aan de Dintelstraat (ingang: Uiterwaardenstraat 297).

17.00 u.          Gezamenlijk diner in het gemeentegebouw naast de kerk.

19.00 u.          Vertrek per bus vanaf de Maarten Lutherkerk naar Onstwedde.

± 21.45 u.       Aankomst in Onstwedde.

U dient zich zo spoedig mogelijk aan te melden voor de reis. De prijs bedraagt € 65,00 per persoon (inclusief busvervoer en maaltijden). U kunt zich voor de excursie aanmelden door het bedrag (per deelnemer) over te maken op rekening van de Historische Vereniging Westerwolde: IBAN NL80RABO0358606063.

Vermeld bij uw betaling s.v.p. uw naam en adres; dan weet de penningmeester wie zich heeft opgegeven. U ontvangt dan per e-mail een bevestiging van deelname. Wanneer er te veel aanmeldingen zijn (maximaal 50) wordt de betaling teruggestort. Zodra alle beschikbare plaatsen zijn gereserveerd, wordt dit gemeld op de website van de vereniging.

Kortom: alle reden om mee te gaan voor een interessante – en gezellige! – dagtocht naar het rijke Lutherse erfgoed van Amsterdam. Graag tot dan!

Met vriendelijke groet,

namens het bestuur,

Kineke Kuper-Dijkmeijer, secr.

 

Zomernummer Terra Westerwolda verschenen

Geplaatst op door
Beantwoorden

Het Terra Westerwolda-zomernummer van 2022 is uit! Onze abonnees hebben hun exemplaar inmiddels ontvangen en het tijdschrift is ook weer verkrijgbaar bij de vaste verkooppunten. Leuk om te lezen in de vakantie!

Rampjaar 1672

Dit jaar wordt herdacht dat 350 jaar geleden het Rampjaar 1672 plaatsvond. In het zomernummer besteden we door middel van enkele bijdragen speciale aandacht aan het Rampjaar. Zo schreef Egge Knol, conservator van het Groninger Museum, een artikel over Bernhard Johan Prott, die de vesting Bourtange verdedigde tegen de troepen van de bisschop van Münster. Jan Huizing beschreef de gebeurtenissen in en om Oudeschans in het Rampjaar. Verder laat Tjarko van Dijk in zijn column zien dat naast 1672 ook het jaar 1572 een mijlpaal is in de geschiedenis van Nederland én van Westerwolde. Zouden we dat jaar ook niet moeten herdenken?

En verder…

In de vaste rubrieken aandacht voor andere onderwerpen. Zo gaat het in de vaste bijdrage van het MOW|Museum Westerwolde over de romantiek van de brommer. Jan Huizing schreef een artikel over de in 1679 gegoten kerkklok van Vriescheloo. Namens de Historische Kring Ter Apel, eveneens een van de vaste bijdragers, schreef gastschrijver Jakob Been over de commandeurs van Ter Apel. Voor de rubriek ‘Verhalen van lief en leed op de begraafplaatsen in Westerwolde’ gaat Geert Volders in op het leven van ds. Adamus Oomkens. En uiteraard leest u in Terra Westerwolda ook weer het verenigingsnieuws van de Historische Vereniging Westerwolde en de laatste historische actualiteiten.

 

Nazaten van Gerard Schuring gezocht

Geplaatst op door
Beantwoorden
Nog een verzoek van Chonda Luring, die bezig is met haar tweede boek over de Tweede Wereldoorlog:
Zijn er nazaten van van Gerard Schuring bekend? Hij was zoon van notaris Klaas Schuring uit Wedde. Hij zat ondergedoken in Ter Wupping (bij Onstwedde) bij de familie Berend Volders. Samen met een Wageninger student, Durandus Ebbens, en later ook een Engelse piloot.
Op de foto Gerard Schuring – foto afkomstig uit een TV uitzending.

Wie weet meer over onderduiker Piet Klooster

Geplaatst op door
Beantwoorden
Een bericht van Chonda Luring:
Ik ben op zoek naar nazaten van Piet Klooster en Trijnie Hulzebos.Piet heeft, om te ontkomen aan de Arbeitseinsatz, ondergedoken gezeten bij bakker Ritzo Muntinga aan de Hardingstraat 13 in Onstwedde. Hij kwam toen uit Bellingwolde.
Ik schrijf momenteel een oorlogsverhaal over de familie Muntinga
en zou graag horen, of er van de onderduikervaringen van Piet nog iets bekend is bij zijn familie.
Op de foto Piet Klooster met het zoontje van Muntinga.
 
Wie kan Chonda hiermee helpen? Reacties kunnen gestuurd worden naar info@verenigingwesterwolde.nl