Geachte leden en andere belangstellenden,

Graag willen wij uitnodigen voor de eerstvolgende ledenbijeenkomst van de Historische Vereniging Westerwolde op zaterdag 14 oktober a.s. in gebouw “De Regenboog”, Dr. Bekenkampstraat 42 in Ter Apel. Aanvang: 13.30 uur.

Het bestuur stelt het volgende programma voor:

1. Opening, door de voorzitter.
2. Vaststelling van de agenda.
3. Ingekomen stukken en mededelingen, door de secretaris en de penningmeester
4. Rondvraag/w.v.t.t.k.

5. Het inhoudelijke deel van de bijeenkomst:
   Een lezing door Eppo van Koldam met als titel ‘De twee levens van Erna de Jonge’.
   Van Koldam publiceert met grote regelmaat over de historie van Haren (Gn). Soms dwingt zo’n publicatie tot onderzoek ver over de gemeentegrenzen heen. Dat was het geval bij de naspeuringen naar het leven van de Joodse onderduikster Erna de Jonge. Het eerste deel van haar leven in Weener in Duitsland werd gekenmerkt door de moord op haar vader, maar was nog redelijk eenvoudig in beeld te brengen. Na haar onderduik vanuit Haren bleek het lastig haar levensdraad weer op te pakken. Uiteindelijk lukte dat en het spoor leidde naar Ter Apel en vandaar naar Stockton in de USA. In Ter Apel was Erna de Jonge een aantal jaren huisdame bij de gebroeders Hesse op het adres Hoofdstraat 10. In zijn lezing zal Eppo van Koldam vooral verslag doen van de loop van zijn onderzoek naar de ‘Twee levens van Erna de Jonge’. Tijdens een lezing in Haren wist een toehoorder nog interessante aanvullende gegevens te vermelden. Zal dat in Ter Apel ook zo zijn?

Deze foto komt uit het boek van Albert Buursma over Wilke Roelf Hesse (1894-1987). In dit boek luidt het onderschrift “In de tuin achter de villa aan de Hoofdstraat, v.l.n.r. Roelf Hesse, Erna de Jonge, Wilke Roelf Hesse en Geertruida Hahn (?) (11 januari 1947)”. Dat onderschrift klopt volgens Van Koldam niet. Hij houdt het er op dat Erna helemaal rechts staat, maar wie is dan de oudere dam in het midden? Daar zal Van Koldam tijdens de lezing uiteraard op terug komen.

6. Pauze
7. Voortzetting van de lezing door Eppo van Koldam.
8. Sluiting van de vergadering.

Het bestuur hoopt weer velen van u op 14 oktober te mogen begroeten. Neemt u gerust een gast mee!

Geachte leden van de vereniging,

Hierbij nodigt het bestuur u uit om deel te nemen aan de jaarlijkse excursie, die deze keer naar het graafschap Bentheim voert. Het eerste deel van de excursie staat in het teken van een bezoek aan Klooster Frenswegen vlak bij Nordhorn.

Het fraaie gebouwencomplex werd in 1394 gesticht door de Augustijner Koorheren met de Moderne Devotie als geestelijke achtergrond. Als onderdeel van de Windesheimer Congregatie maakte het klooster in de 15^e eeuw een bloei door. Na de Reformatie in het graafschap Bentheim werd het klooster in de jaren na de Vrede van Münster opnieuw katholiek en werd zeer bevorderd door bisschop Christoph Bernhard von Galen. In de Franse tijd (1803) geseculariseerd, kwam het in de jaren daarna in handen van het vorstenhuis van Bentheim en Steinfurt. Sinds 1974 functioneert het klooster als een oecumenische ontmoetingscentrum. De rijke geschiedenis van het klooster en de fraaie omgeving maken klooster Frenswegen tot één van de cultuurhistorische hoogtepunten in de regio.

Het tweede deel van de excursie ligt qua thematiek enigszins in het verlengde van onze bijeenkomst op 17 juni in Nieuweschans: de nasleep van de Tweede Munsterse Oorlog (Rampjaar) in de jaren 1673-74 in Nordhorn en omgeving, waar de laatste oorlogsschermutselingen tussen de troepen van “Bommen Berend” en Rabenhaupt hebben plaatsgevonden. We doen dat aan de hand van het oorlogsverslag van de Bourtanger kapitein Gajus van Jeltinga (1632-1695) over de jaren 1672-1674.

Nadat de Engelsen op 19 februari 1674 de Vrede van Westminster tekenen, gaf Bernhard von Galen het nog niet op. In maart van dat jaar vielen de Munsterse troepen via het Bourtanger Moor Westerwolde binnen en stroopten de omgeving van Winschoten af. Voor Westerwolde ‘was geen contributie betaald’ en dat betekende een vrijbrief voor plunderingen. Op 21 maart vielen opnieuw Munsterse troepen vanaf Sustrum over het ijs van het Bourtanger Moor Westerwolde binnen, grote paniek en chaos onder de bevolking veroorzakend. Carel Rabenhaupt kreeg toestemming van veldmaarschalk Johan Maurits van Nassau om ‘de vyandt afbreuk te doen’.

Eind maart viel Rabenhaupt met Groningse en Friese troepen het graafschap Bentheim binnen in de richting het prinsbisdom. Bij Veldhausen werd het hoofdkwartier opgeslagen en onder leiding van overste Kingma werd Nordhorn ingenomen om het Munsterse leger tot een tegenaanval te verleiden. Ondertussen trokken soldaten van het Bourtanger garnizoen rovend en plunderend door het gebied. Het Munsterse leger viel vervolgens Nordhorn aan, leverde slag met de Groningers en verschansten zich rond de Oude Kerk in het centrum. Op 5 april sloegen de troepen van Rabenhaupt en Kingma terug, waarbij ritmeester Melle Broersma sneuvelde in de strijd. Na een derde aanval van de Staatse troepen op Nordhorn trokken de Munstersen zich terug op Brandlecht, waarna Rabenhaupt bevel gaf om Neuenhaus in te nemen.

Nadat Rabenhaupt Neuenhaus had ingenomen, speelde het Munsterse leger op in Oostmarsum, Gramsbergen en de Ommerschans. In de schermutselingen daarna joeg het Munsterse leger onder generaal Nagel de Staatsen op en werd een legeronderdeel onder leiding Van Eybergen omsingeld en ten noorden van Veldhausen vernietigend verslagen (bij de “Bischofspool”). Deze fatale klap voor de Staatsen betekende tevens de laatste stuiptrekking van het Munsterse leger. Na de ‘Slag bij Veldhausen’ moest Christoph Bernhard van Galen onder grote druk op 22 april 1674 de Vrede van Keulen ondertekenen.

Programma

8.30  uur          Vertrek vanuit Onstwedde (parkeerterrein naast de Hervormde Kerk) naar Nordhorn
10.00 uur         Kaffee und Kuchen bij Gaststätte Weernink.
11.00 uur          Aankomst bij Klooster Frenswegen.  Welkom, presentatie en bezichtiging.
12.30 uur         Vertrek naar het centrum van Nordhorn. Vanaf plm. 13.00 uur: vrij te besteden middagpauze in het centrum.


15.00 uur         Verzamelen voor de Oude Kerk aan de Markt (Lingenerstraße 9). Bezichtiging van de kerk en uitleg over de strijd om Nordhorn rond 5 april 1674.

15.45 uur         Vertrek vanuit Nordhorn. Via een toeristische route langs de Brandlechter Heide (Tillenberge) naar Veldhausen. Onderweg kleine wandelingen naar historische locaties, o.a. het “Hollandschen Karkhoff”, het massagraf van de Groningse troepen bij Veldhausen. Via Brandlecht-Veldhausen-Emlichheim naar Emmen.

18.00 uur         In Emmen het diner: Het Wapen van Emmen.
Aansluitend vertrek naar Onstwedde.
± 20.30 u.         Aankomst in Onstwedde.

 U kunt zich vóór 8 september aanmelden voor de reis. De prijs bedraagt € 65,00 per persoon (inclusief busvervoer en maaltijden). U kunt zich voor de excursie aanmelden door het bedrag (per deelnemer) over te maken op rekening van de Historische Vereniging Westerwolde:

IBAN NL80RABO0358606063.

Vermeld bij uw betaling s.v.p. uw naam en adres; dan weet de penningmeester wie zich heeft opgegeven. U ontvangt dan per e-mail een bevestiging van deelname.
(graag bij de secretaris doorgeven als een vegetarische maaltijd gewenst is, ook vóór de 8^e!)
Wanneer er te veel aanmeldingen zijn (maximaal 50) wordt de betaling teruggestort. Zodra alle beschikbare plaatsen zijn gereserveerd, wordt dit gemeld op de website van de vereniging.

Met vriendelijke groet,

Kineke Kuper-Dijkmeijer, secr
Venneweg 15
9541 XN  VLAGTWEDDE
Tel. 06-23144499
E-mail: secretaris-hvw@kpnmail.nl

(Kineke) Kuper-Dijkmeijer, secretaris
Venneweg 15
9541 XN VLAGTWEDDE
Tel.: 06-23144499
E-mail: secretaris-hvw@kpnmail.nl
Betreft: Uitnodiging ledenbijeenkomst

Geachte leden en andere belangstellenden,

Graag willen wij uitnodigen voor de eerstvolgende ledenbijeenkomst van de Historische Vereniging Westerwolde op zaterdag 17 juni a.s. in de Garnizoenskerk van Bad Nieuweschans. Kerkstraat 9693 EP. De bijeenkomst begint om 13.30 uur.

Het bestuur stelt het volgende programma voor:

1. Opening, door de voorzitter.
2. Vaststelling van de agenda.
3. Ingekomen stukken en mededelingen, door de secretaris en de penningmeester.
4. Rondvraag/w.v.t.t.k.

5. Korte toelichting op de fraaie historische garnizoenskerk uit 1751.
6. Het inhoudelijke deel van de bijeenkomst staat in het teken van:

350 jaar verovering van Nieuweschans (1673-2023)

Vorig jaar is uitgebreid stilgestaan bij het Rampjaar 1672 en – in onze provincie – het roemruchte Gronings Ontzet op 28 augustus van dat jaar. De junivergadering van onze vereniging in 2022 vond daarom plaats in Bourtange, waar we het standhouden van de vesting en de heldhaftige rol van commandeur Bernhard Johann van Prott centraal hebben gesteld. Men zou denken dat het Rampjaar na Gronings Ontzet met een sisser afliep, maar dat was niet het geval! Het standhouden van Groningen was weliswaar een zeer positieve wending in de oorlog, maar de Munstersen zouden nog de gehele winter en het voorjaar van 1673 in Oost-Groningen huishouden. Met name Nieuweschans – destijds de Langackerschans geheten – bleef nog maandenlang een bolwerk van de Munstersen. In het voorjaar opende graaf Johan Maurits van Nassau de aanval op het oosten van de provincie en in juni wist Rabenhaupt de Boneschans in te nemen. Na een beleg van enkele weken en een paar mislukte pogingen tot ontzet, lukte het op 22 juli om Nieuweschans te veroveren. Het laatste bolwerk van de Munstersen was daarmee gevallen! Nog was het niet rustig, want in de winter van 1673-1674 drongen de Munstersen over de bevroren moerassen bij Bourtange opnieuw in Westerwolde door en trokken stropend rond. Het zou de prinsbisschop van Munster niet meer baten want op 2 april 1674 moest hij de Vrede van Keulen ondertekenen.

7. Vanwege ziekte van de beoogde spreker zullen onze bestuursleden Jochem Abbes en Jan Huizing de honneurs waarnemen en ingaan op:
8. a) alle verwikkelingen in Oost-Groningen in de periode eind 1672 – begin 1674 en b) op enkele bijzondere aspecten m.b.t. de belegering en de inname van Nieuweschans op 22 juli 1673. In zekere zin een vervolg op de bijeenkomst van 18 juni 2022 in Bourtange: “Rampjaar deel II”.
9. Sluiting van de vergadering.

Het bestuur hoopt weer velen van u op 17 juni te mogen begroeten. Neemt u gerust een gast mee!

Met vriendelijke groet,

namens het bestuur,  K. Kuper-Dijkmeijer, secretaris HVW

Geachte leden van de vereniging,

Bij deze willen we u uitnodigen voor een extra excursie op donderdag 25 mei a.s. naar de Evangelisch Lutherse Kerk te Nieuwe Pekela. Aanvang: 19.00 u. We zijn deze avond te gast van de Stichting Luthers Erfgoed Pekela. 

 Aanleiding

De najaarsexcursie van 17 september 2022 bracht ons naar Amsterdam waar het Lutherse erfgoed van de hoofdstad centraal stond. We bezochten onder andere het nieuwe Luther Museum Amsterdam in het imposante voormalige Evangelisch-Lutherse Diaconie Oude Mannen- en Vrouwenhuis (de ‘Wittenberg’) uit 1772 en de Oude Lutherse Kerk (1633) aan het Spui. We bezochten het Luthers erfgoed in de hoofdstad in herinnering aan de wonderlijke geschiedenis van de Lutherse kerk op Winschoterzijl, die in 1693 met toestemming van koning-stadhouder Willem III op de “vrije grond” van Westerwolde kon worden gebouwd. Deze kerk was de “moederkerk” van de Lutheranen van Winschoten en de Pekela’s, waar in 1753 een nieuwe kerk werd gebouwd. We zullen horen over de geschiedenis van de Oost-Groninger Lutheranen; hun herkomst, hun positie in de samenleving en het kerkelijke leven. In Pekela’s kerk zullen we merken dat de Lutheranen in een rijke (geloofs)traditie staan die veel verder reikt dan de boorden van de Pekel Aa.

 Programma:

19.00 u.:          Ontvangst en welkomstwoord.

19.10 u.:          Voordracht van mw. R. Engels-Kruize over de geschiedenis van de Evangelisch-Lutherse Gemeente Pekela.

19.30 u.:          Rondleiding door het Luthers Hof en over de Lutherse begraafplaats achter de kerk. Tijdens de rondleiding kunnen vragen worden gesteld.

20.15 u.:          Pauze met koffie en cake.

20.45 u.:          Toelichting en demonstratie van het fraaie Van Oeckelenorgel uit 1868 door Jochem Abbes.

21.15 u.:          Sluiting van de bijeenkomst.

In de pauze is het boek van Jibbo Poppen, Het zijn onvermogende menschen. Herdenkingsboek ter gelegenheid van het 250 jarig bestaan van de Evangelisch Lutherse Gemeente Pekela 1753-2003 (’s Gravenhage, 2003) te koop.

Aan deze excursie zijn geen kosten verbonden. Wel is het noodzakelijk dat u zich vóór 18 mei opgeeft bij het secretariaat: secretaris-hvw@kpnmail.nl / 06 23144499.

Parkeren bij de kerk:

Er is voldoende parkeergelegenheid aan de A. Westersstraat voor de kerk. Ook naast de kerk is ruimte voor 10 auto’s. Op de Grenswijk, die parallel aan de laan naast de kerk ligt, is ook voor 5 auto’s parkeerruimte. Aan de W.H. Bosgrastraat, aan de kant van Oude Pekela naast de kerk, is tevens voldoende parkeergelegenheid. (Als u dan nog geen parkeerplaats heeft, kunt u ook over een brug aan de landszijde tegenover de kerk aan de kant van de weg parkeren of aan de Verlaatjeswijk t.o. de kerk. U kunt dan over het loopbruggetje zo naar de kerk lopen.)

Het juiste adres van de kerk is Abraham Westersstraat A 1 , 9663 PA Nieuwe Pekela.

Bij sommige navigatiesystemen kan dit niet ingevoerd worden (1A ook niet, want dat adres bestaat niet). Wanneer u als huisnummer 1 intoetst, dan reageren de meeste systemen wel. Waarom deze voor Nederland unieke manier van huisnummering in Nieuwe Pekela nog steeds bestaat, hoort u ook deze avond.

Het bestuur hoopt velen van u te ontmoeten op deze avond. Van harte welkom!

Met vriendelijke groet,

Kineke Kuper-Dijkmeijer,

Secretaris Historische Vereniging Westerwolde

 Geachte leden en andere belangstellenden,

 Graag willen wij u hierbij uitnodigen voor de algemene ledenvergadering van de Historische Vereniging Westerwolde op zaterdag 25 maart a.s in d’Ekkelkaamp te Onstwedde:

Kerklaan 7, 9591 AH Onstwedde.  De vergadering begint om 13.30 uur.

Het bestuur stelt de volgende agenda voor:

1. Opening door de voorzitter.
2. Vaststelling van de agenda.
3. Notulen van de ALV van 26 maart 2022 te Onstwedde.
4. Ingekomen stukken en mededelingen, door de secretaris.
5. Financieel verslag 2022, begroting 2023 door de penningmeester. Verslag van de kascommissie.
6. Benoeming van een nieuw lid voor de kascommissie.
7. Jaarverslag 2022 (liggen ook ter plekke ter inzage), door de secretaris.
8. Bestuursverkiezing. Aftredend zijn de heren F.E.  Mol en R. F. E. Wolf. Beide bestuursleden stellen zich herkiesbaar. Namen van eventuele tegenkandidaten kunnen tot een kwartier voor aanvang van de vergadering ingeleverd worden bij de voorzitter dhr. J.G. Abbes.
9. Rondvraag.
10. Pauze. (tussen deel 1 en 2 van de lezing)
    
    Duo-lezing door mevr. Jona van Keulen en dhr. Lieuwe Jongsma over de Groningse betrokkenheid bij slavernij

Als we het over de Nederlandse betrokkenheid bij de slavernij hebben, denken de meeste mensen niet direct aan Groningen. Vaak associëren we die geschiedenis met Amsterdam en Middelburg, maar toch komt ook Groningen vrij snel daarna om de hoek kijken. Een groot deel van de elite van stad en provincie Groningen had in de 17de, 18de en 19de eeuw op de een of andere manier te maken met slavernij of mensenhandel. Lieuwe Jongsma en Jona van Keulen vertellen hier meer over. Lieuwe Jongsma is conservator Geschiedenis bij het Groninger Museum en was projectleider van de tentoonstelling Bitterzoet Erfgoed: Zwart in Groningen. Hij houdt zich al sinds 2013 met dit onderwerp bezig. Zo werkte hij mee aan Sporen van het slavernijverleden in Groningen van Barbara Henkes en Margriet Fokken en schreef hij zijn masterscriptie over familienetwerken rond de trans-Atlantische slavenhandel in Groningen. Jona van Keulen was hoofd publiek van de Groninger Archieven en raakte zo in 2014 betrokken bij het onderzoek naar het Groninger slavernijverleden. Zij werkt nu nog mee aan een project van het Nationaal Archief in Suriname rond stukken over het slavernijverleden in bestuursarchieven uit de 19^e eeuw.

In juli van dit jaar begint in Nederland het Nationaal Herinneringsjaar slavernijgeschiedenis naar aanleiding van de afschaffing in 1863. En in september zal het 400 jaar geleden zijn dat de Groninger kamer van de WIC zich vestigde in het West-Indische Huis aan het Munnikeholm in de stad Groningen. Alle reden om te kijken naar de Groningse betrokkenheid bij slavernij, vooral een gevolg van de aanwezigheid van de WIC in Groningen. Hierbij geven de sprekers voorbeelden uit alle hoeken van de provincie. Met speciale aandacht voor Unico Wilkens uit Bellingwolde en zijn nazaten, die veel plantages in Suriname bezaten.

Het bestuur hoopt weer velen van u op 25 maart a.s. te mogen begroeten.

Met vriendelijke groet,

Kineke Kuper,
secretaris.

H.A.H. Kuper-Dijkmeijer
Venneweg 15
9541 XN Vlagtwedde
e-mail: secretaris-HVW@kpnplanet.nl
06 23144499

Te downloaden bijlagen: Jaarverslag en Verslag vorige ALV
HVW Jaarverslag 2022
HVW Verslag ALV 26 maart 2022