Voorjaarsnummer Terra Westerwolda verschenen


Leden van de Historische Vereniging Westerwolde ontvingen al enkele weken geleden het nieuwste exemplaar van Terra Westerwolda. Inmiddels zijn alle verkooppunten ook weer voorzien van het voorjaarsnummer van het tijdschrift.

Oudeschans: één grote speeltuin

Tjarko van Dijk ging in gesprek met Willem Friedrich, geboren in Bellingwolde maar opgegroeid in het vestingdorp Oudeschans. ‘Het was voor ons jochies eigenlijk één grote speeltuin’; zo herinnert Friedrich zijn kinderjaren. Ook vertelt Friedrich over de middenstand, de school en de dreigende teloorgang van het dorp. En hoe zijn belangstelling voor kunst en cultuur hem terugbracht naar Oudeschans, waar hij al meer dan 45 jaar de bekende concertreeksen in de garnizoenskerk organiseert.

Red het cultuurlandschap

Rienhart Wolf laat in een prikkelend essay zien dat er onconventionele stappen gezet moeten worden om de teloorgang van het middeleeuwse cultuurlandschap te stoppen. Centraal in het essay staat het landschap rondom Ter Apel. Wolf constateert dat sluipenderwijs de typische open ruimtes in het cultuurlandschap zijn ‘dichtgemetseld’ met bos, waardoor de historische context van het landschap verloren dreigt te gaan.

Terug naar Ter Wisch

In dit nummer van Terra Westerwolda het tweede deel van de herinneringen van Aaltje ter Wisch (1891-1994). Aaltje vertelt over de dagelijkse gang van zaken op het boerenerf, maar ook over de bijzondere gebeurtenissen zoals het maken van een foto in Winschoten, de verhuizing naar Ter Apel en het onderwijs in Groningen. Haar zoon Adolf tekende de herinneringen op in de jaren 1980 en kleindochter Rolien stelde ze beschikbaar voor Terra Westerwolda.

En nog veel meer!

In een interview vertelt Chonda Luring – Te Velde over haar boek ‘De muren hebben oren’, waarvoor ze 40 (oud) Onstwedders sprak over hun herinneringen aan de oorlogsjaren in het dorp. Henny Groenendijk doet verslag van het project ‘De verdwenen Eems’, waarin onderzoek wordt gedaan naar een verdwenen verbinding tussen Westerwolde en het Eemsland. Hans ter Heijden vertelt over zijn ‘piekervaring’ achter de klavieren van het bijzondere orgel van de kerk in Weite. Wilma Koning neemt de lezer mee naar het brugwachtershuisje bij de Wymeersterbrug, waar Eppo Kuiper tussen 1910 en 1954 woonde en werkte. En natuurlijk ontbreken ook in dit voorjaarsnummer de vaste bijdragen niet, waaronder die van het MOW | Museum Westerwolde en de Historische Kring Ter Apel.

Lezingen Groninger Archieven


In deze coronatijd waarin we geen ledenbijeenkomsten kunnen organiseren, zijn we blij met de activiteiten van de Groninger Archieven. Zij verzorgen online lezingen over verschillende onderwerpen, waarbij het leuke is, dat je ze kunt bekijken op een tijdstip dat jezelf het beste uitkomt.

Via deze link kunt u een keuze maken uit één of meerdere van deze lezingen:
Lezingen OnLine Groninger Archieven

Prettige Kerstdagen en een voorspoedig en gezond 2021

Geachte leden,
Het jaar 2020 is bijna ten einde en we kunnen zonder overdrijving zeggen dat het een bijzonder jaar was. Heel veel dingen konden niet doorgaan, en in menselijk contact werd 1,5 meter de maat. Vaak werden mobiele telefoons en computers gebruikt om familieleden, vrienden, collega’s te “zien” en/of te horen. Maar het gemis van de van de contacten, die vroeger zo normaal waren, was groot.
Ook wij als Historische Vereniging Westerwolde hebben dit ondervonden.
De enige vergadering die door kon gaan was de algemene ledenvergadering te Onstwedde waar ds. G.C. Hovingh uit Zuidlaren sprak over het thema Het kerkelijke verzet in de Tweede Wereldoorlog in Westerwolde en omstreken.
Tijdens deze vergadering werd dhr. E. Wubs uit Ter Apel benoemd als nieuw bestuurslid. Pas in juli kon hij, op 1,5 meter afstand, voor het eerst aanwezig zijn bij een bestuursvergadering.
Het bestuur had geregeld contact met elkaar via de mail en app. In november was er een digitale vergadering.
De bijeenkomsten van juni, oktober en december werden afgezegd. Evenals de jaarlijkse excursie. Heel jammer allemaal.
Wat gebeurde er wel?
Allereerst wil ik noemen: onze website. Hier valt ontzettend veel te lezen en te zien. Zeker aan te raden om daar geregeld eens te kijken.
Verder is het boekje Aaltje (door Hanne Wilzing) uitgegeven, het lesmateriaal voor de basisscholen(ontwikkeld door Frits van Kouwenhove) verstuurd.
De Historische Kring Ter Apel heeft i.s.m. Jumbo een stickerboek ontwikkeld over de historie van Ter Apel.
Ook zijn er gesprekken gevoerd over de Canon van Westerwolde waar wij als HVW invulling aan willen geven.
De ledenbijeenkomsten voor 2021 zijn weer gepland: Voorlopige data: 13-03-2021 Algemene ledenvergadering Onstwedde; 19-06-2021 ledenbijeenkomst Veelerveen; 18-09-2021 excursie Amsterdam; 16-10-2021 ledenbijeenkomst Ter Apel en 18-12-2021 ledenbijeenkomst Blijham. We volgen natuurlijk de richtlijnen van het RIVM v.w.b. het Coronabeleid.

Op de drempel van het nieuwe jaar kijken we achterom, maar ook vooruit! We hopen dan ook u in het komende jaar weer te mogen ontmoeten!
Het bestuur wenst u, juist in deze dagen, een aangename kersttijd toe en vooral ook een gezond 2021!

Met vriendelijke groet, namens het bestuur

Kineke Kuper-Dijkmeijer
secretaris Historische Vereniging Westerwolde
E-mail: secretaris-hvw@kpnmail.nl

Betreft: afgelasting bijeenkomst 13 juni en jaarlijkse excursie (19 sept.)

Geachte leden,

Het is u waarschijnlijk niet ontgaan dat het kabinet in verband met de Coronamaatregelen heeft besloten om alle evenementen tot 1 juni niet door te laten gaan. Na 1 juni worden de mogelijkheden verruimd en bijeenkomsten van maximaal 30 personen toegestaan. Aangezien het grootste gedeelte van onze leden in de kwetsbare risicogroep zit vindt het bestuur het desalniettemin niet verantwoord om de geplande vergadering van 13 juni te Veelerveen door te laten gaan. Bovendien worden onze bijeenkomsten doorgaans tussen de 75 en 90 personen bezocht. Er zou dan restrictie en selectie plaats moeten vinden en daar voelen wij als bestuur niet voor.

Ook hebben wij ernstige twijfels over het door laten gaan van de geplande excursie op 19 september. Als bestuur vinden we het vooralsnog niet verantwoord om dan al met zo’n 50 personen in een bus op stap te gaan. Daarom wordt de excursie voor dit jaar afgelast en – afhankelijk van de ontwikkelingen – mogelijk uitgesteld.

Wij denken dat u begrip kunt opbrengen voor deze besluiten. Mochten zich er wijzigingen voordoen, dan stellen wij u zo spoedig mogelijk op de hoogte. Houdt u vooral ook de website van de vereniging in de gaten!

Wij houden als bestuur de ontwikkelingen in de gaten en volgen de richtlijnen en adviezen van de overheid. Bij alle activiteiten van de vereniging staat de veiligheid en de gezondheid van onze leden voorop. Gelukkig zijn er ook andere manieren om met de Westerwoldse cultuurgeschiedenis bezig te zijn. Er is in de afgelopen weken al meer digitaal verkeer en contact via de telefoon geweest dan we ooit hadden kunnen vermoeden.

De redactie van ons tijdschrift Terra Westerwolda vergadert/werkt op afstand, dus binnenkort valt ons blad weer bij u in de bus.

Pas op uw gezondheid! We hopen u – zodra het kan – weer bij de ledenbijeenkomsten en andere activiteiten te ontmoeten.

Met vriendelijk groet namens het bestuur van de Historische Vereniging Westerwolde,

Kineke Kuper-Dijkmeijer, secretaris

Uitnodiging ledenbijeenkomst

Magnuskerk te Bellingwolde (Foto’s Geert Volders)


Geachte leden en andere belangstellenden,

Graag willen wij u uitnodigen voor de eerstvolgende ledenbijeenkomst van de Historische Vereniging Westerwolde op zaterdag 14 december a.s. in leerhuis en vergadercentrum Het Karspel, (Hoofdweg 225) te Bellingwolde. Deze ledenbijeenkomst wordt mede mogelijk gemaakt door de Stichting Groningen Orgelland. De bijeenkomst begint om 13.30 uur.
Het bestuur stelt het volgende programma voor:

  1. Opening door de voorzitter.
  2. Vaststelling van de agenda.
  3. Ingekomen stukken en mededelingen, door de secretaris en de penningmeester.
    H. Opheikens: Grensoverschrijdende vluchtroutes 1933 – 1945
  4. Voordracht door dhr. Kees Kugel, oud-bestuurslid van de Stichting Groningen Orgelland (SGO). In 2019 is het 300 jaar geleden dat orgelbouwer Arp Schnitger(1648-1719) stierf en het is tevens het jaar waarin Stichting Groningen Orgelland 50 jaar bestaat.. De herdenking van Schnitgers 250e sterfdag in 1969 was juist aanleiding voor de oprichting van Stichting Groningen Orgelland. In 1969 verzamelden zich in de Der Aa-kerk liefhebbers en internationale deskundigen op het gebied van orgels, muziek en cultureel erfgoed om te praten over die unieke schat die verstopt lag in de oude kerken van de provincie Groningen: de historische orgels waarvan sommige meer dan 400 jaar oud waren. Veel van deze orgels lagen er vergeten en verwaarloosd bij en dat moest veranderen. De Stichting Groningen Orgelland ging voortvarend aan de slag om de orgels te redden en weer in oude glorie te herstellen. Nu, 50 jaar later, zijn de meeste orgels gerestaureerd en staan er weer uitstekend bij. Kugel zal vertellen over het leven, de carrière en het succes van de orgelbouwer Schnitger: een wereldberoemd orgelbouwer die zijn stempel drukte op het Groninger orgellandschap.

    Magnuskerk te Bellingwolde cartouche voor het orgel. (Foto’s Geert Volders)

  5. Pauze in Het Karspel. Vervolg van de vergadering in de Magnuskerk.
  6. Voordracht door de heren Jochem G. Abbes en Jan S.A. Huizing. In 1797 werd de Magnuskerk verrijkt met een nieuw orgel, gebouwd door het duo H.H. Freytag en F.C. Snitger. Orgelmaker Frans Casper Snitger jr. draagt wel een heel bekende naam, namelijk de naam van zijn grootvader Arp Schnitger (de ‘ch’ verdween later). Abbes en Huizing gaan in op de achtergronden rondom de bouw van het orgel. Voor het onlangs gerestaureerde orgel prijkt een ‘cartouche’ waarop de namen vermeld zijn van de predikanten en kerkvoogden in 1797. Dankzij de kerkelijke archieven is te reconstrueren hoe het orgel gefinancierd werd, maar ook hoe de kerkelijke gemeente in 1797 functioneerde en wie deze kerkbestuurders waren.
  7. Orgelspel verzorgd door de heer Pieter Pilon.

Het Snitger-Freytag orgel in de Magnuskerk van Bellingwolde. (Foto: Dennis Wubs, Wikimedia Commons)

Pieter Pilon kreeg orgellessen van Piet Wiersma en studeerde vervolgens orgel aan het nu Noord Nederlands Conservatorium in Groningen bij Wim van Beek en piano bij Jan Marisse Huizing. Kerkmuziek studeerde hij aan het koninklijk Conservatorium in Den Haag bij resp. Christiaan Winter en Jos van der Kooy. Hij verdiepte zich in liedbegeleiding (piano) bij Tan Crone. In 1988 behaalde hij voor orgel het einddiploma Uitvoerend Musicus met onderscheiding. Na het eindexamen piano volgden er lessen(onder meer improvisatie) bij Albert de Klerk. Hij werd prijswinnaar van het Nationale Orgelimprovisatieconcours (1992) in Bolsward. Pilon is organist van het befaamde Lohman-orgel in Farmsum.

Sluiting van de vergadering.

Het bestuur hoopt weer velen van u op 14 december te mogen begroeten. Neemt u gerust een gast mee!

Met vriendelijke groet,

namens het bestuur,

Kuper-Dijkmeijer, secretaris

Uitnodiging ledenbijeenkomst 19 oktober 2019


Geachte leden en andere belangstellenden,

Graag willen wij uitnodigen voor de eerstvolgende ledenbijeenkomst van de Historische Vereniging Westerwolde op zaterdag 19 oktober a.s. in gebouw De Regenboog, (Dr. Bekenkampstraat 42) in Ter Apel.
De bijeenkomst begint om 13.30 uur.

Het bestuur stelt het volgende programma voor:

  1. Opening, door de voorzitter.
  2. Vaststelling van de agenda.
  3. Ingekomen stukken en mededelingen, door de secretaris en de penningmeester
  4. Rondvraag/w.v.t.t.k.
  5. Pauze.
  6. Lezing door dr.Remi van Schaik:

Westerwoldse relaties met Corvey, Osnabrück en Münster

Sinds geruime tijd loopt een archeologisch-historisch samenwerkingsproject van voormalig provinciaal-archeoloog Henny Groenendijk en mediëvist Remi van Schaïk waarin geprobeerd wordt de al zo’n twee eeuwen oude beeldvorming rond Westerwolde als een eeuwenlang tamelijk geïsoleerde regio en ‘uithoek’ op losse schroeven te zetten. Dat is work in progress. Het gebeurt door alle archeologische vondsten en sporen grondig te inventariseren en opnieuw te analyseren, maar in de context van resultaten van een kritische (her)lezing van de bewaard gebleven historische bronnen en van alle studies die in de loop der tijd over de regio zijn verschenen. Westerwolde wordt daarbij in een breed geografisch en historisch kader geplaatst. In deze presentatie zal het accent liggen op het kersteningsproces in de noordelijke regio’s van het huidige Nederland en Duitsland, en speciaal de opbouw van een kerkelijke organisatie in een gebied dat het lange tijd heeft moeten stellen zonder een herkenbaar sterk overheidsgezag. Daarin alleen al zal blijken dat dat vermeende isolement met een grote korrel zout moet worden genomen. Ook zullen wellicht ‘heilige’ Westerwoldse huisjes zoals gangbare aannames omtrent de ouderdom van kerken het moeten ontgelden.

Dr Remi van Schaïk was laatstelijk (tot oktober 2015) als universitair docent verbonden aan de leerstoelgroep Middeleeuwse Geschiedenis van de Rijksuniversiteit Groningen en publiceert veel over Noord- en Oost-Nederlandse lokale en regionale geschiedenis.

Het bestuur hoopt weer velen van u op 19 oktober te mogen begroeten. Neemt u gerust een gast mee!

Met vriendelijke groet,

namens het bestuur,
K. Kuper-Dijkmeijer, secretaris

Vrijwilligersvacature historisch tijdschrift Terra Westerwolda  

Terra Westerwolda, hét tijdschrift voor de geschiedenis van Westerwolde, zoekt (op vrijwillige basis, man/vrouw):

redacteur/auteur met als specialisatie archiefonderzoek

Ben jij:

  • historicus door studie of ervaring
  • een geoefend schrijver met een toegankelijke schrijfstijl
  • bekend met (of heb je hart voor) de geschiedenis van Westerwolde
  • weet je gemakkelijk je weg te vinden in archieven/ historische bronnen

en vind je het leuk om een inhoudelijke bijdrage te leveren aan het toegankelijk maken van historische bronnen en het vertellen van historische verhalen over Westerwolde? Dan zoeken wij jou!

Wat ga je doen?

  • je levert maximaal drie keer per jaar een bijdrage in de vorm van een artikel waarin een historische bron figureert (genealogie, of bijvoorbeeld het archiefspoor van oude objecten of interessante plekken).
  • je redigeert stukken van gastschrijvers en/of mederedacteuren
  • als lid van de redactie neem je deel aan de redactievergaderingen waar in overleg de planning van artikelen, alsmede de inhoudelijke opzet van elke editie wordt besproken

De redactie biedt:

  • een informele sfeer waarin serieuze belangstelling en passie voor de regionale geschiedenis hand in hand gaan
  • onkostenvergoeding
  • één keer per jaar een informele bijeenkomst met het bestuur van de vereniging
  • gratis toegang tot museum Het MOW ( inclusief introducée)

Over Terra Westerwolda

Terra Westerwolda is hét tijdschrift voor de geschiedenis van Westerwolde. Het blad is een uitgave van de Historische Vereniging Westerwolde, mede gesponsord door het MOW, museum te Bellingwolde. Het blad richt zich op alle mensen met interesse in de geschiedenis van Westerwolde. Terra Westerwolda verschijnt drie keer per jaar (voorjaar, zomer en winter). Leden van de Historische Vereniging (ca. 550) krijgen het blad thuis gestuurd. Het blad is verder verkrijgbaar op diverse verkooppunten. De totale oplage bedraagt 1000 stuks.

 Over de redactie

De redactie bestaat momenteel uit vijf redactieleden en een hoofd-/eindredacteur. De redactie komt circa zes keer per jaar bijeen. Voor elke editie geldt een werkschema met deadlines.

De redactie streeft naar professionele geschiedschrijving met een vlotte pen, met artikelen die zowel interessant zijn voor historici als mensen met een algemene historische interesse. Ze volgt daarbij een vaste schrijfwijzer met normen voor toegankelijk schrijven en bijvoorbeeld bronvermelding.

Interesse? Stuur dan uiterlijk 10 november a.s. per e-mail een sollicitatiebrief naar Hans ter Heijden, e-mail ter.heijden.hans@gmail.com. Voor nadere informatie kun  je ook bij hem terecht. Telefoon 06 51 05 65 65 / 0599 313 811.

Uitnodiging excursie zaterdag 21 september 2019

Dit jaar gaat de Historische Vereniging Westerwolde op zaterdag 21 september op excursie naar de historische stad Kleef en Huis Bergh te ‘s-Heerenberg.
De band met Westerwolde wordt gevormd door de dynastieke lijnen van leenheren, gouverneurs en stadhouders… én een vredesverdrag.

Wellicht herinnert u zich dat we in 2015 stil stonden bij de Eerste Munsterse Oorlog naar aanleiding van ‘350 jaar Slag bij Jipsinghuizen’ op 26 september 1665. De noordelijke flank van het leger van prins-bisschop Christoph Bernhard van Galen viel Westerwolde binnen met de bedoeling om Groningen te veroveren. Hoewel de voorhoede van het Munsterse leger bij Jipsinghuizen werd teruggeslagen, was de consternatie groot en de Staten van Stad & Lande benoemden in allerijl graaf Johan Maurits van Nassau-Siegen (1604-1679) tot kapitein-generaal en chef der militie. Onder diens opperbevel werden de Munstersen, die via de Hondsrug alsnog in Oost-Groningen waren doorgedrongen, teruggedrongen en uiteindelijk verslagen. Graaf Johan Maurits was sinds 1647 stadhouder van het hertogdom Kleef en in die stad werden de vredesonderhandelingen met de bisschop van Munster gevoerd en op 18 april 1666 ondertekend. De graaf heeft in zijn geliefde residentiestad vele sporen nagelaten zoals de beroemde “Kleefse Tuinen”, die grote invloed op de tuinarchitectuur van de 17eeeuw hebben gehad. Nog altijd wordt het stadsbeeld gedomineerd door het residentieslot de Zwanenburg, ooit bezit van het grafelijk geslacht Van der Marck (“onze” gravin Margaretha van Arenberg was ook een geboren Van der Marck).
We sluiten de excursie af op de grootste waterburcht van ons land, het Huis Bergh in ’s-Heerenberg. Hier woonde ooit Maria van Nassau, een zus van “onze” Willem van Oranje, die gehuwd was met de Spaansgezinde graaf Willem van den Bergh. Eén van hun zestien (!) kinderen was Frederik, die nog enige tijd in Spaanse dienst stadhouder van Groningen zou zijn.

Voor de excursie willen we het volgende programma voorstellen, waarbij de tijden bij benadering zijn (behalve de vertrektijden) en wijzigingen zijn voorbehouden.

Programma

8.30 u.             Vertrek vanuit Sellingen, bij het Gemeentehuis, Dorpsstraat 1

Tijdens de rit naar Kleef zal een korte sanitaire stop worden gemaakt. Koffie/thee drinken kan in de bus, wel zelf meenemen!    

 11.00 u.            Rondleiding (Nederlandstalig) door de Zwanenburcht

                        N.B.: een deel van de burcht is niet rolstoelvriendelijk.

 12.30 u.            Vrije middagpauze in Kleef

In het centrum zijn voldoende en gevarieerde lunchmogelijkheden.

14.00 u.            Vertrek uit Kleef met een tussen stop bij de Kleefse Tuinen

Het verzamelpunt zal bij aanvang van de excursie bekend gemaakt worden. Bij het Restaurant ‘Altes Landhaus im Forstgarten’ drinken we koffie/thee en zal een toelichting over de Kleefse Tuinen worden gegeven. Tevens mogelijkheid om een korte wandeling door de Tuinen te maken. Vertrek 15.15 uur naar ‘s-Heerenbergh.

15.45 u.            Rondleiding door het Huis Bergh

17.30 u.            Vertrek uit Huis Bergh

Halverwege de terugreis gebruiken we een gezamenlijke maaltijd. Bij deze maaltijd zijn twee consumpties inbegrepen.

21.00 u.            Terug in Sellingen

Deelname en aanmelding

De kosten voor de dag bedragen € 59,00 per persoon(inclusief vervoer Sellingen – Kleef – ‘s-Heerenberg – Sellingen, entree- en rondleidingsgelden Zwanenburg en Huis Bergh, koffie/thee in de Kleefse Tuinen, avonddiner + twee consumpties).

Aanmelding vindt plaats door (per deelnemer) € 59,00 over te maken naar de bankrekening van de Historische Vereniging Westerwolde: IBAN NL80RABO0358606063.

Vermeld bij uw betaling uw naam en adres, dan weet de penningmeester wie zich heeft opgegeven. Bij deelname aan de excursie wordt er geen bevestigingsbericht meer gestuurd, maar mocht u daar toch prijs op stellen dan kunt u uw e-mailadres bij uw betaling opgeven. Wanneer er te veel aanmeldingen zijn, dan wordt uw betaling natuurlijk direct teruggestort. De webmaster plaatst een bericht op onze website zodra alle plaatsen gereserveerd zijn, want ook dit jaar geldt: vol = vol.

Kortom alle reden om mee te gaan voor een interessante – en gezellige! – dagtocht naar Kleef en ‘s Heerenberg. We hopen op een goede opkomst!

Met vriendelijke groet,

namens het bestuur,
Kineke Kuper-Dijkmeijer, secretaris

Venneweg 15
9541 XN  VLAGTWEDDE
tel. 0599-313529